Institute of Art & Design Sabhiya Abro

Institute of Art & Design University of Sindh
Sabhiya Abro
The Institute of Art & Design was established as Department of Fine Arts in 1970 at University of Sindh, Jamshoro Campus, with two year bachelor program i.e BA(Pass) in Fine Arts. In 2005 the Department of Fine Arts was upgraded as the Institute of Art & Design, offering Four-Year Degree Program such as Bachelor of Fine Arts, (Major in Painting, Sculpture, Ceramics, each), Bachelor of Design, (Bachelor of Communication Design), (Bachelor of Textile Design), Bachelor of Art History and One year Diploma in Music. The four year Bachelor and One year diploma program in Music is designed with emphasis on Studio and research disciplines to encourage students for developing their individual style and understanding of Art as well as Design. After having completed four years Bachelor in any of the major area of studies, students may optional M. Phil leading to Ph.D in Art & Design, for further research and specialization in respective major field of studies.

Presently Institute of art and design is suffering from lack of permanent teaching faculty in Textile Design Department and Department of Art  History, Mr. Namatullah Khilji is the Director In charge of the Institution, According to Mr. Naimatullah Khilji. He feel honored to be heading the Institute where he once in 1990 Enrolled as an apprentice/ a student. The Institute at that time, used to be called Department of Fine Arts and it was been nestled in a single row of three classes in the Premises of Geography Departments building.My heart swells with pride to see it as an Institute with five independent departments i.e. sat in a magnificent and spacious two story building with imposing facade and sprawling lawns .since its inception in 1970,

The Institute has been striving to produce Finest Artists /Designers that could cater to the professional needs of the country in the field of Art and Design, As well as Art Education should be the essential part of our society.

Institute of Art and Design is running five Departments presently, where they have five permanent Faculty members in The Department of Fine Arts, five in Communication Design Department and no permanent faculty in the Department of Textile Design, rest are the Research associates and Teaching Assistants.  Institute of Art and Design is somehow managing the situation, and the Classes are Conducted by the Research Associates, and Teaching Assistants.

Mr. Naveed Akhtar senior Teaching Assistant is hired since 08 years and he is giving his Services as the Teacher/Supervisor for the Final Thesis project and Regular Classes, in the Textile Design Department, Every year there is a Huge Attendance in the Textile Design Department said Mr. Naveed. further he added that Students are very much Interested in the Field but due to lack of Facilities they are facing Problems. But despite of that fact students creatively finish their Thesis projects. Not only this Institute is facing issues like no Computers in Lab, very few hand Looms, Printing Machines, even the Electricity problem is also there, due to the fluctuation most of the Tube lights and fans are out of order. In charge Director Naimatullah Khilji sadly share that he tried his best to fix the problems but he said no one listen to him he forward applications but get no response. All the problems on one Side, every year Institute of art and Design produce Brilliant, Young and talented Artists and Designers who came from different parts of Sind and all over Pakistan.

This is the hard work of the Faculty members and Students who is working so hard to make the institute Going On. The Department of Fine Arts is one of the leading departments at Institute of art and design and it already has a History infect it is the Foundation of this Institution.In the First year all the students have Study Foundation where they enhance their Skills of Fine Arts and Design. Subjects like Sculpture, Painting, Design, Drafting, Art History and Visual Arts are been taught by the highly Professional Instructors/ Teachers.

Communication Design department is one of the most Active Departments at Institute of art and Design, Students Study the Art of Communication through the Different mediums like Electronic and Print medias, Art Education is an Independent Education in the world, because it dependent upon the Creativity are the Views of Young and talented teacher  Rabella Abro Lecturer Communication design department. Further she told us that An Artist and Designer always have to come up with Brand New Idea to design the Massage in order to hit the target Audiences. Communication Design is a modern Field every Time the Technology is changed the Medium of Art Changes with it.
Art and Design not only work as the piece of Art to appeal the eye of a viewer but also beauty and Aesthetic plays an important role so does the Art Education.

Practical work carried out under supervision of Sir Sohail Sangi 

Department of Media & Communication Studies, University of Sindh 

Referred back - department of mass comm by maheen khan

“The” is not used with name -proper noun.

 Do not cap all spelling of proper noun, only first word to be cap.

 U do not know what is name of ur department

 U do not know the name of sitting chairperson.

 No department  has Vice chancellor

 Many grammatical, spelling and language mistakes

U missed the names of senior teachers.

 U missed the performance of the department.

Some factual mistakes

 Wajahat Shah sb is not in teaching staff

Maheen Khan

The department of mass communication

The department of mass communication was founded by the  KHAN MUHAMMAD PANHWAR  in 1977 as the department of journalism. The department name was been change in the name as mass communication department  in 1985. It was located in the art's faculty and it was change from 1977-2007 in this time period they were working to make there own building as the department of mass communication and they have been sussuceful to make the building of it and it was the first step for department of mass communication.
The department of construction at the laid by the MR.MAZHAR-UL-HAQ SIDDIQUE as the vice chancellor university of sindh was made by the department through which they have been I the 2006 which made the department change. 

They it was perfrommed of department made by the DR.ISHRAT-UL-EBAD KHAN as the governor of sindh chancellor university students sindh lead it was held on the firday 15th december 2006 and it was the most honor for the department to performed the challenge and function.

And in that old department we have more students but less space to adjust that students and teachers were also very cooperative with the students in the faculty and then slowly they were building the department of mass communication after that more students and staff was been shifted to that department and it was also the main thing to do for the department we have many teachers who r still with the students and now we are the most famous department and they have been work hard behind it many people were there to make this department sussuceful as SIR SOHAIL SANGHI AND SIR WAHJATI AND MANY MORE the most important reason of shifting department was that we don't have the printing studies that the most important and mean reason to shiffted and in this work SIR AGHA make the most important rule as the vice chancellor of department and after that we have now are now printing studies as well as the studio to work and learn more about the feild of mass communication and now we have are own newspaper which is named as ROSHANI and they also have been the monthly magazine as SHAOOR and they have been there Newsletter; campus commutation they have been make there labs , lecture ,hall and other helpful material for the students to learn more and they have many festivalable to make the department different .
Department has well studios seminar library 3500 lastest books periodicals and also has two well equipped media labs, number of computer and veido camre tap records multimedia and laser printer also used .
The students have there final year ethics work in which they have to make short film and report as they r calling beat report which have to do in the 3rd year and it was soo much interested and funny but in that we have to work hard and make many patients to do on that work and it is very different from all department. 
They have been many chairperson change but in this time last chairperson is MADAM RIZWAN SHAH who is a really good and very strict chairperson of department in her time many thing get change and many festivalable was made very nice and mannerful way and she also introduced many new faces as teachers of our department .
That all about the department of mass communication when it building 
Thanks 
Maheen khan (136) 

#MaheenKhan, 

سنڌ يونيورسٽي اسپورٽسReferred back -

Still very poor. Not worth publishing
Revised 
پروفائيل سنڌ يونيورسٽي اسپورٽس گرائونڊ   
محمد حسين بروهي
رول نمبر -1372k14-MC-
هڪ قائدي جي مطابق جسم جي ورزش ڪرڻ واري عمل کي راند چئيو ويندو آهي.
راندين جوسلسلو يونيورسٽي ۽ ڪاليجن مان شروع ٿيندو آهي اسڪول جي اندر راندين جي لاءِ ڪجھ خاص انتظام نه هوندا آهن تنهنڪري اڪثر وڏيون رانديون اسٽيڊيم جي اندر يا ته يونيورسٽي جي اندر موجود وڏن ميدانن تي کيڏيون وينديون آهن.
ڄام مشورو اندر سنڌ يونيورسٽي ۾ راندين جي لاءِ تمام بهترين انتظام ٿيل آهن جنهن ۾ ٻه گرائونڊ حيدر بخش جتوئي ڪرڪيٽ گرائونڊ ۽  P.C.B اسٽيڊيم آهن.
حيدر بخش جتوئي ڪرڪيٽ اسٽيڊيم جو افتتاح سنڌ گورنر رخمان گل تاريخ 9 جنوري سن 1971 اسلامي تاريخ 9 ذوالقعد 1390 هجري ۾ ڪيو.
ان گرائونڊ تي يونيورسٽي سان گڏوگڏ ٻين ڪاليجن جا مقابلا پڻ ڪرايا ويندا آهن. جنهن ۾ گھڻي قدر ڪرڪيٽ ۽ فوت بال جا مئچون پڻ ڪرايون وينديون آهن.
يونيورسٽي جي اندر راند جون 3 اهم ڪيٽگريز آهن جن ۾ سڀ کان پهريان “انٽرڊيپاٽمينٽ ٽورنامينٽ” جنهن ۾ يونيورسٽي ۾ موجود تعليمي شعبن جي وچ ۾ راندين جا مقابلا ڪرايا ويندا آهن جنهن جا مهمان استاد هوندا آهن ۽ ميزبان شاگرد ۽ استاد هوندا آهن.
ان کي پوءِ “انٽر ڪاليجٽ ٽورنامينٽ “جنهن ۾ ڪاليجن وچ ۾ راند جا مقابلا يونيورسٽي گرائونڊ تي ٿيندا آهن جنهن جي ميزباني سنڌ يونيورسٽي ڪندي آهي ٽئين نمبر تي“ آل پاڪستان يونيورسٽي گيمز“ آهي جنهن ۾ مختلف يونيورسٽيز جي وچ ۾ راندين ڪا مقابلا ٿيندا آهن جنهن ۾ مهران يونيورسٽي، لياقت ميڊيڪل سائنس يونيورسٽي وغيره شامل آهن.
ان کان علاوه سنڌ جا 62 ڪاليج ۽ 160 يونيورسٽيون سنڌ يونيورسٽي جي انڊر آهن جنهن جا پاڻ ۾ راندين جا مقابلا ٿيندا آهن . هر يونيورسٽي پاڻ  پنهنجي رانديگرن جي چونڊ ڪندي آهي.
يونيورسٽي آف سنڌ ڄامشورو جي P.C.B گرائونڊ تي ڪيٽيگريز کان علاوه نيشنل چمپئن گيمز جي تقريب هر سال ۾ پڻ ڪرائي ويندي آهي جنهن ۾ رانديگرن جي ڇونڊ يونيورسٽي نه پر هائير ايجوڪيشن ڪميشن (H.E.C) پاران ٿيندي آهي.
محت بهتر بڻائڻ جي لاءِ راند روند جو ذڪر گھڻو ٿيندو آهي يونيورسٽي ۾ موجود هر هڪ شاگرد کي راندين جي مقابلن ۾ حصو وٺڻ گھرجي جيڪڏهن ڪو شاگرد ڊيلي اسپورٽس نه پيو ڪري ته ان لاءِ ضروري آهي ته کيس هيلٽ اسپورٽس ضرور ڪرڻ گھرجي.
هڪ راند روند ڪندڙ ماڻهو نه صرف ذهني طور تندرست رهي ٿو پر هو جسماني طور مضبوط پڻ رهي ٿو  



Foto required. U have written it about sports ground OR sports in sindh university or some thing else. Plz let me know and discuss. It is too short. Who is heading this section? 

Referred back

پروفائيل سنڌ يونيورسٽي اسپورٽس

محمد حسين بروهي

رول نمبر -1372k14-MC-

هڪ قائدي جي مطابق جسم جي ورزش ڪرڻ واري عمل کي راند چئيو ويندو آهي.

راندين جوسلسلو يونيورسٽي ۽ ڪاليجن مان شروع ٿيندو آهي اسڪول جي اندر راندين جي لاءِ ڪجھ خاص انتظام نه هوندا آهن تنهنڪري اڪثر وڏيون رانديون اسٽيڊيم جي اندر يا ته يونيورسٽي جي اندر موجود وڏن ميدانن تي کيڏيون وينديون آهن.

ڄام مشورو اندر سنڌ يونيورسٽي ۾ راندين جي لاءِ تمام بهترين انتظام ٿيل آهن جنهن ۾ ٻه گرائونڊ حيدر بخش جتوئي ڪرڪيٽ گرائونڊ ۽  P.C.B اسٽيڊيم آهن.

حيدر بخش جتوئي ڪرڪيٽ اسٽيڊيم جو افتتاح سنڌ گورنر رخمان گل تاريخ 9 جنوري سن 1971 اسلامي تاريخ 9 ذوالقعد 1390 هجري ۾ ڪيو.

ان گرائونڊ تي يونيورسٽي سان گڏوگڏ ٻين ڪاليجن جا مقابلا پڻ ڪرايا ويندا آهن. جنهن ۾ گھڻي قدر ڪرڪيٽ ۽ فوت بال جا مئچون پڻ ڪرايون وينديون آهن.

يونيورسٽي جي اندر راند جون 3 اهم ڪيٽگريز آهن جن ۾ سڀ کان پهريان “انٽرڊيپاٽمينٽ ٽورنامينٽ” جنهن ۾ يونيورسٽي ۾ موجود تعليمي شعبن جي وچ ۾ راندين جا مقابلا ڪرايا ويندا آهن جنهن جا مهمان استاد هوندا آهن ۽ ميزبان شاگرد ۽ استاد هوندا آهن.

ان کي پوءِ “انٽر ڪاليجٽ ٽورنامينٽ “جنهن ۾ ڪاليجن وچ ۾ راند جا مقابلا يونيورسٽي گرائونڊ تي ٿيندا آهن جنهن جي ميزباني سنڌ يونيورسٽي ڪندي آهي ٽئين نمبر تي“ آل پاڪستان يونيورسٽي گيمز“ آهي جنهن ۾ مختلف يونيورسٽيز جي وچ ۾ راندين ڪا مقابلا ٿيندا آهن جنهن ۾ مهران يونيورسٽي، لياقت ميڊيڪل سائنس يونيورسٽي وغيره شامل آهن.

ان کان علاوه سنڌ جا 62 ڪاليج ۽ 160 يونيورسٽيون سنڌ يونيورسٽي جي انڊر آهن جنهن جا پاڻ ۾ راندين جا مقابلا ٿيندا آهن . هر يونيورسٽي پاڻ  پنهنجي رانديگرن جي چونڊ ڪندي آهي.

يونيورسٽي آف سنڌ ڄامشورو جي P.C.B گرائونڊ تي ڪيٽيگريز کان علاوه نيشنل چمپئن گيمز جي تقريب هر سال ۾ پڻ ڪرائي ويندي آهي جنهن ۾ رانديگرن جي ڇونڊ يونيورسٽي نه پر هائير ايجوڪيشن ڪميشن (H.E.C) پاران ٿيندي آهي.

محت بهتر بڻائڻ جي لاءِ راند روند جو ذڪر گھڻو ٿيندو آهي يونيورسٽي ۾ موجود هر هڪ شاگرد کي راندين جي مقابلن ۾ حصو وٺڻ گھرجي جيڪڏهن ڪو شاگرد ڊيلي اسپورٽس نه پيو ڪري ته ان لاءِ ضروري آهي ته کيس هيلٽ اسپورٽس ضرور ڪرڻ گھرجي.

هڪ راند روند ڪندڙ ماڻهو نه صرف ذهني طور تندرست رهي ٿو پر هو جسماني طور مضبوط پڻ رهي ٿو  

Under supervision of Sir Sohail Sangi

#SohailSangi, #MuhammadHussainBrohi 

#SportsGround, SindhUniversity

Department of Public adminstration

کوئی پیراگراف نہیں۔ ہمہشہ نئی انفرمیشن یا نئی بات نئے پیرا میں کہ جاتی ہے۔ 

 کئی جگہ پر فل اسٹاپ نہیں 

پہلا ہیڈ کون تھا؟ 

 اب ہیڈ کون ہے۔ موجودہ ٹیچرز؟ طلبہ کی تعداد اس وقت کتنی ہے؟ ڈارٹمنٹ کی ضروریات کیا ہے؟ اسکوپ اور اہمیت؟ ڈپارٹمنٹ کا فوٹو

 کوئی طالب علم کسی اچھے عہدے پر پہنچا ہو؟ ڈپارٹمنٹ کی پرفارمنس 

نام: بابرعلی رول نمبر:111 ڈپارٹمینٹ: پبلک ایڈمنسٹریشن

آرٹیکل پبلک ایڈمنسٹریشن 

ڈیپارٹمنٹ آف پبلک ایڈمنسٹریشن 1985ءمیں قائم ہوا۔ یہ ڈیپارٹمنٹ سوشل سائنس کو فیکلٹی میں ایک ریسرچ اور اکیڈمک یونٹ ہے۔ اس ڈیپارٹمنٹ کو یونیورسٹی آف سندھ میں کھولنے کی سب سے اہم وجہ یہ تھی کہ اس یونیورسٹی کے طلباءکو ایڈمنسٹریٹیو سانئس کے میدان میں تیار کیا جائے اور اس فیلڈ کی آگہی دی جائے تاکہ طلباءایڈمنسٹریٹیو سائنس کے میدان میں اپنا حصہ ڈھال سکیںپاکستان میں اس میدان میں ترقیاتی کوشش کی جارہی ہیں کہ طلباءکو سسیبرل کیرئیر کے لیے تیار کیا جائے، عوام میں یا کسی نجی تنظییم کے لیے اور اس کے ساتھ ساتھ ریسرچ کے میدان میں انہیں پبلک ایڈمنسٹریشن کی ٹیچنگ دی جارہی ہے تاکہ ان میں تجزیاتی خوبیاں پیدا کی جاسکیں اور وہ پاکستان کے موجودہ پبلک ایڈمنسٹریشن کے مسئلوں کو سمجھ سکیں۔ یہ ڈیپارٹمنٹ شام میں یعنی اپوننگ پروگرام بھی پیش کرتا ہے۔ BS-4 Yearsاور MPAدونوں کے لیے ابھی کچھ حصہ پہلے اس ڈیپارٹمنٹ کے سرکیولر کو اب ڈیٹ کیا گیا ہے۔ 

اس ڈیپارٹمنٹ میں تقریباََبیس اساتذہ ہیں جو کہ اپنی تعلیمی صلاحیتوں سے طالبعلموں کو تعلیم کی روشنی سے آشناس کر رہے ہیں اس ڈیپارٹمنٹ میں تقریباََ چار کلاسز ہیں ، ایک ھال ہے، ایک سرچنگ لیب ہے، ایک کمپیوٹر لیب ہے کچھ پبلک ایڈمنسٹریشن کے پروگرام بزنس ایڈمنسٹریشن کے کچھ پروگرامس سے یکوثنیت رکھتا ہے۔

پبلک ایڈمنسٹریشن میں ڈاکٹرل ڈگریز بھی دی جاتی ہے۔ ڈاکٹرل ڈگری پروگرام میں دو طرح کی ڈگری سے نوازا جاتاہے۔ (۱) ڈاکٹر آف پبلک ایڈمنسٹریشن اور (۲) پی۔ایچ اِن پبلک ایڈمنسٹریشن 

اس محکمہ ریزِ تحت پڑھائے جانے والے تمام پروگرام کا بنیادی مرکز اسے ملازمین کو تیار کرنا ہے جو کہ عوام الناس کی خدمت کرسکیں۔ گورنمنٹ سیکٹر میں اس میدان میں کی کئی جوب آفر کی جاتی ہے جو کہ گورنمنت کی اس تنظیم سے منسلک ہوتی ہے جو عوام الناس کی خدمت کے لیے پالیسز اور پروگرام تیار کرتی ہے۔ پبلک ایڈمنسٹریشن پروگرام سے فارغ طالب علم سٹی کے ہیڈ، کاﺅنٹی، سٹی میٹر وغیرہ وغیرہ کے طورپر خدمات انجام دے سکتا ہے۔اس کے علاوہ بہت سی نجی تنظمیں جو کہ عوام الناس کی خدمت کے لیے کام کرتی ہیں تو ایک طالب علم جو پبلک ایڈمنسٹریشن کا علم رکھتا ہے وہ ان تنظیموں کے ساتھ مل کر اپنے علاقے کی عوام کی خدمت کرسکتا ہے۔ جیسا کہ پاکستان کے دیہاتی علاقوں میں بہت سے نجی تنظیمیں جو عوام میدانِ تعلیم و ٹیکنالوجی کا فن بیدار کرنے کی کوشش کر رہی ہے فری ایجوکیشن کے تحت اسی طرح کئی ایسی تنظیمیں ہیں جو غریب عوام کو ہر طرح سے فری میڈیکل سہولیات فراہم کر رہی ہے۔ 

پبلک ایڈمنسٹریشن کے عوامی خدمات کے مقصد کو سامنے رکھتے ہوئے سندھ کے علاقے جامشورو میں پاکستان قدیم ترین یونیورسٹیز میں سے ایک سندھ یونیورسٹی نے پبلک ایڈمنسٹر یشن ڈیپارٹمنٹ کا ا ٓغاز اور یہ کورس یونیورسٹی میں متعارف کروالیا تاکہ یہاں طالب علموں کو عوام الناس کی خدمات کی آگاہی دی جاسکے۔ پبلک ایڈمنسٹر کی تعلیم صرف چار یونیورسٹیاں کراتی ہیں سندھ،پنچاب،کراچی اور قائد اعظم یونیورسٹی کسی گورنمنٹ پالیسی کو لاگو کرنا پبلک ایڈمنسٹریشن کہلاتا ہے۔ اس کے ساتھ ساتھ یہ ایک اکیڈ مک نظم و ضبط کی پڑھائی ہے جو پبلک سروس کو پبلک کی خدمت انجام دینے کے لیے کر ائی جاتی ہے۔ 

فیلڈ انکوائری کے ساتھ ساتھ اس فیلڈ کا بہت پھیلا ہوا سکوپ ہے جس کا بنیادی مقصد گورنمنٹ کی پالیسز کو ایڈوانس کرنا اور مینج کرنا ہے تاکہ گورنمنٹ اچھی طرح سے اپنی پالیسز پر کام کر سکتا ہے ا سکے علاوہ پبلک ایڈمنسٹریشن کو ان الفاظ میں بھی بیان کیا جاسکتا ہے کہ یہ ایک پروگرام ہے جس کا مقصد پبلک پروگرام کو اچھے نمونہ سے سنبھالنا ہے پبلک ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ عوام کے لیے ترجمان ہے جو کہ سیاست کو عوام الناس تک حقیقت میں پہنچاتا ہے پبلک ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ مرکرزی طورپر گورنمنٹ پالیسز اور پروگرام کی تنظیم سے منسلک ہوتا ہے اس کے ساتھ ساتھ غیر سرکاری ملازم بھی پبلک ایڈمنسٹریشن کا حصہ ہوسکتے ہیں جیسا کہ شہر کا پیڈ، کاﺅنٹی، مذہبی اور فیڈرل ڈیپارٹمنٹ ۔1947ءمیں پال۔ایچ۔ ایپلبے (Paul H Apple by)سے پبلک ایڈمنسٹریشن کو متعارف کروایا اس اندازمیں کہ ایک وہ محکمہ جو عوام الناس کے کاموں کو صاحب اقتدار لوگوں تک پہنچا کے عملی جامہ پہناتا ہےپبلک ایڈمنسٹریشن کے میدان کا بنیادی مقصد یکسانیت، انصاف، سیکیورٹی وغیرہ کے انتظامات کو بہتر بنا کر عوام الناس تک پہنچانا ہے۔

This practical work was carried under supervision of Sir Sohail Sangi, 

BS-III, Department of Media & Communication Stuies, University of Sindh 

Mathematics Sindh University of Sindh

 اس میں نہ آپ نے اپنا نام لکھا اور نہ ہی ڈپارٹمنٹ کا جو کہ ہیڈنگ کے طور پر اور دینا چاہئے۔

 فائیل کا نام بھی درست نہیں ۔

کہیں پر کوئی کاما، فل اسٹپ نہیں

 کوئی پیرا گراف نہیں۔ 

 متھامیٹکس کا کوئی براہ راست ٹیکنولاوجی سے تعلق نہیں ہوتا۔ ۔ آپ پہلے اس ڈپارٹمنٹ کو ڈیفائین کریں۔ اس کا پہلا چیئرمین کون تھا؟ اس وقت کون ہے؟ کتنے اسٹوڈنٹس اس وقت زیر تعلیم ہیں؟ بلڈنگ؟ اساتذہ ؟ موجودہ چیئرمین؟ کوئی اس ڈپارٹمنٹ کا اسٹوڈنت کسی بڑے عہدے پر گیا ہو؟ 

 کل چھ سو سے زائد الفاظ چاہئیں۔ آپ کا آرٹیکل چھوٹا ہے۔ اس کو ٹھیک کر کے دوبارہ بھیجیں۔ 

شعبہ ریاضی 

اسامہ شیخ 

شعبہ ریاضی 1953ئ میں قائم ہوا اس شعبے کو بنانے کی اہم وجہ یہ تھی کہ طالبعلموں کو جدید ٹیکنولوجی متعارف کرائی جا سکے تاکہ وہ اپنی آنے والی زندگی کو کامیاب بنا سکے اور اپنے اساتذہ اور ملک تعلمی معیار دنیا بھی میں اس کا لوہا منوا سکے۔اس وقت اس کے دو اہپ شاخیں ہیں۔ ریاضی اور کمپیوٹر سائنس شعبہ ریاضی کو مزید بہتر 1991 ئ میں کیا اور M.Phill اور P.H.D کے شاگردوں کے لیئے داخلے شروع کیے یہ شعبہ Bachelor پروگرام کو مزید بڑھایا گیا اور پری میڈیکل، جنرل سائنس، اورکامرس کے گروپ کو شامل کیا یہ شعبہ دو شفٹ میں کلاس دیتا ہے ۔ایک صبح اور دوسری شفٹ شام یہ شعبہ جدید ٹیکنالوجی کو متعارف کروارہاہے اور جدید دور کے تقاضوں کو پورا کرتے ہوئے شاگردوں کو آگے بڑھنے کے موقع دے رہا ہے۔اس شعبے میں ہر سال کو دس میں کشھ تبدیلی بھی کی جاتی ہے تاکہ شاگردوںکو نئی چیزیں سیکھنے کا موقع ملے۔اس شعبے میں تقریباََ چالیس کے قریب اسٹاف میمبر نہیں اور چودہ (14) کلاس ہیں۔ اس شعبے میں پانچ لیب بھی ہیںجس میں شاگرد اپنے کام کرتے ہیں۔ ایک انٹرنیٹ لیب بھی ہے جو کہ اس شعبے کی ایک اہم ضرورت ہے۔پہلے اس شعبے میں شاگردوں کی تعداد کم تھی لیکن وقت کے ساتھ ساتھ اس شعبے کی معبولیت بڑھتی جا رہی ہے اور جس کی وجہ سے شاگردوں کا رجاہن بڑھتا جا رہا ہے۔شعبہ ریاضی اور کمپیوٹر سائنس جدید دور کے حوالے سے بہت اہم ہے یہاں کے طالبعلم بہت ذہین ہیں اور کچھ شاگردیہیں پڑھ کر اسی شعبے میں پروفیسر بن کر اپنی خدمات سرانجام دے رہے ہیں۔اس شعبے میں اعلیٰ تعلیم یافتہ اساتذہ پڑھا رہے ہیں جو کہ بہترین ملک سے PHD اور M.Phill کر کے آئے ہیں اور اپنی خدمات یہاں انجام دے رہے اور انکا یہ مشن ہے کہ" سندھ یونیورسٹی جام شورو" کے طالبعلم تعلیم کے میدان میں اپنی قابلیت کا موقع لم سکے۔

Department of criminology

Revised 
اسپیلنگ کی بہت غلطیاں ہیں۔
سجاد علی لاشاری
تھرڈ ٰٰٰٰ iii)) ایئر
رول نمبر : 163
ماس میڈیا اینڈ کمیونیکیشن
 ہسٹری آف کرمنا لوجی
           ارٹیکل         
 ملک میں بڑھتا ہوا کرائم ایک نئی شکل اختیار کر رہا ہے، تمام سیاستدان اور تجزیوں کی بیساکی پر چلنے والے تجزیہ نگار آج کل سر جوڑ کر بیٹھے ہےں کے بڑھتے ہوئے کرائم میں کس طرح سے قابو پاےا جاسکتاہے، اگر دوسرے ممالک میں دیکھا جائے تو ہر ملک میں کرمنا لوجسٹ ہوتے ہےں جو کے کرائم کو اچھے طریقے سے انویسٹیگیٹ کرنے کا سبب بنتے ہےں،مثال کے طور پر اگر کسی جگہ پر خون ہوگیا ہے اور وہاں ایک رپورٹر،اینسپیکٹر اور دوسرے نماہندہ گان ہو تے ہےں تو لازمی ہے کہ وہاں پر کرمنالوجسٹ بھی اپنی کاوشیں سرانجام دے دے رہے ہو تے ہےں،لیکن ہمارے ملک پاکستان میں کرمنالوجسٹ کو کافی کم اہمیت دی جاتی ہے، شاید اس کی واجہ یہ ہے کہ ہمارے ملک میں کرمنا لوجسٹ پیدا کرنے والی فیکٹریزنہ ہونے کے برابر ہےں،جبکہ کرمنا لوجسٹ کا کام ہے کہ کرئم کو پورے نقطہ نظر سے جانے اور کرائم کو انوسٹیگیٹ کرنے کے ساتھ ساتھ کرئم کو اسٹیڈی بھی کرے جس سے انصاف کی فرہامی آسان ہوسکے

جی ہاں ہمارے ملک میںایسی یونیورسٹی نہ ہونے کے برابر ہیں ،جن میں کرمنا لو جسٹ شعبہ موجود ہوں اسی ہی ایک تاریخ ہے سندھ کی سب سے بڑی یونیورسٹی سندھ یونیورسٹی کے شعبہ کرمنالوجی کی سندھ یونیورسٹی میں کرمنا لوجی کی بنیاد اُس وقت کے سابق وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل نے رکھی تھی ،شروعات کچھ یوں ہوئی کے نظیر مغل صاحب ٹیراریزم اینڈ ،والینس سبجیکٹ ایوننگ میں M.Sc کے اسٹوڈنٹ کو میٹھا رام حیدراباد میں پڑھاتے تھے ۔اگر سابق و ائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل کی پچھلی زندگی پر ایک نظرِ سانی ڈالی جائے تو سابق وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل خو د ایک کرمنا لوجسٹ ہےں اِنہیں کرمنا لوجی میں کافی دلچسپی رہی ہے ،اُس واجہ سے اِنہوں نے کرمنالوجی میں PhD کی ہوئی ہے ۔ داکٹر نبی بخش ناریجو جوکے اس وقت کرمنا لوجی شعبہ کے چیئرمین ہیں انہوں 2010 میں سابق وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل کے سامنے پرپوزل رکھا کے کیونہ سندھ یونیورسٹی میں مین کیمپس میں بھی B.S پروگرام شروع کیا جائے ، جس پر سابق وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل نے کافی دلچسپی دیکھائی اور انہوں نے گوارنر سندھ ڈاکٹر اعشرت الباد کو کرمنالوجی کے پروگرام کے حوالے سے لیٹر بھیجا گیا،اور پورے دوسال بعد یعنی 2012 کے آخر میں کرمنا لوجی کے شعبہ کو ایک حتمی شکل دی گئی،لیکن اُس وقت یونیورسٹی میں (SPACE) نہ ہونے کی وجہ سے / 2k13 کرمنالو جی کی فرسٹ کلاس کو جرنل ہسٹری کی کلاس دے کر کرمنالوجی کی پھلی کلاس کا آغاز کیا گیا ۔اور ایک اسٹو ر روم کو کلارک ا ٓفیس بنایا گیا۔جب سیکنڈ ایئر کی بیچ یعنی 2k14 آئی تو انہیں پبلک ایڈمنسٹریشن شعبہ کی ایک کلاس دی گئی جس کے بعد 2k15 کی بیچ میں کرنالوجی کے شعبہ کو ٹن کلاس دی گئی جوکے C.L (Central Library) کے پیچھے موجود ہے جب 2k16 ´ ´ ´ ´ ´ ´/بیچ ائی تو کرمنا لوجی کی کلارک افیس کو شعبہ اردو سے جوڑا گےا اور اس کے بعد شعبہ اردو کی کچھ کلاسس کو خالی کروا کر انہیں شعبہ کرمنا لوجی کا حصہ بنایا گیا لکن واہاں تین کلاس روم ہونے کے باعث فائینل ایئر کی کلاس کلارک افیس میں لی جاتی ہیں ۔اس وقت کرمنا لوجی شعبہ میں نہ تو سیمینار لا ئیبریری ہے اور نہ ہی فورنسک لیب ہے اور نہ ہی گرلز کے لیے قومن روم ہے،اس اقت کرنالوجی میں ٹوٹل350 طلبہ ہےں،طلبہ میں کرمنا لوجی کا رجھاں کافی بڑھ چکا ہے اور یہ ہر سال بڑھتا ہی جا رہا ہے اگر رجھان بڑھانا ہے تو وہ گوارنمنٹ کا رجھان بڑھانا چاہیے جس نے بلکل ہی کرمنا لوجی کو اندیکھا کر دےا ہے گوانمنٹ کو
 چاہیے کے اس ادارے پر خاص توجہ دی تاکہ اس کو مزید بہتر بناےا جا سکے ۔

 کوئی کاما ، فل اسٹاپ نہیں اور نہ ہی پیرا گراف ہے۔ 

ہر نئی بات یا انفرمیشن نئے پیراگراف میں ہونی چاہئے۔ 

 تھوڑا سا کرمنولوجی کی تعریف بیان کریں کہ اس کا کام کیا ہوتا ہے؟ 

 اس وقت کتنے اسٹوڈنٹس ہیں؟ ہر سال تعداد بڑھ رہی ہے یا گھٹ رہی ہے؟ کتنے لوگ چوائس پر آتے ہیں؟ وغیرہ

کرمنالوجی ڈپارٹمنٹ وائیس چانسلر نذیر مغل سے پہلے قائم ہوا تھا۔ اور پہلے اس کی کلاسز سٹی میں میٹارام ہوسٹل والی بلڈنگ میں ہوا کرتی تھیں۔ اس کو دو بارہ چیک کریں۔ یہ ڈپارٹمنٹ نذیر مغل کے دنوں میں جام شورو لایا گیا۔ اور بی ایس کی کلاسز شروع ہوئیں۔ 

 ابریویشن اردو میں نہیں چلتی۔ مثلا ( سی ایل ) ۔۔ یونیورسٹی کے باہر کے بندے کو پتہ ہی نہیں چلے گا۔ پورا لفظ لکھیں۔ 

 ہجے یعنی اسپیلنگ کی بہت غلطیاں ہیں۔ کمپوز کرنے کے بعد ایک نظر ڈاکتے تو بہتر ہو جاتا۔ 

گورنر سندھ کا نام اس طرح نہیں لکھا جاتا ” ڈاکٹر اشرت الباد“ ۔ روز اخبارات میں شایع ہوتا ہے۔ اسی طرح سے سابق وائیس چانسلر کے نام کی بھی یہ اسپیلنگ نہیں جو آپ نے لکھی ہیں۔ 

 زبان کی بھی غلطیاں ہیں۔ 

سجاد علی لاشاری

تھرڈ ٰٰٰٰ iii)) ایئر  رول نمبر : 163

ماس میڈیا اینڈ کمیونیکیشن

 ارٹیکل 

ڈپارٹمنٹ آف کرمنالوجی 

  ملک میں بڑھتا ہوا کرائم ایک نئی شکل اختیار کر رہا ہے تمام سیاستدان اور تجزیوں کی بیساکی پر چلنے والے تجزیہ نگار آج کل سر جوڑ کر بیٹھے ہےں کے بڑھتے ہوئے کرائم میں کس طرح سے قابو پاےا جاسکتاہے اگر دوسرے ملکوں میں دیکھا جائے تو ہر ممالک میں کرمنا لوجسٹ ہوتے ہےں جو کے کرائم کو اچھے طریقے سے انویسٹیگیٹ کرنے کا سبب بنتے ہےں۔مثال کے طور پر اگر کسی جگہ پر خون ہوگیا ہے اور وہاں ایک رپورٹر،اینسپیکٹر اور دوسرے نماہندہ گان ہو تے ہےں تو لازمی ہے کہ وہاں پر کرمنالوجسٹ بھی اپنی کاوشیں سرانجام دے دے رہے ہو تے ہےںلیکن ہمارے ملک پاکستان میں کرمنالوجسٹ کو کافی کم اہمیت دی جاتی ہے شاید اس کی واجہ یہ ہے کہ ہمارے ملک میں کرمنا لوجسٹ پیدا کرنے والی فیکٹریزنہ ہونے کے برابر ہےںجی ہاں ہمارے ملک میںایسی یونیورسٹی نہ ہونے کے برابر ہیں ہےں جن میں کرمنا لو جسٹ شعبہ موجود ہوں اسی ہی ایک تاریخ ہے سندھ کی سب سے بڑی یونیورسٹی سندھ یونیورسٹی کے شعبہ کرمنالوجی کی سندھ یونیورسٹی میں کرمنا لوجی کی بنیاد اُس وقت کے وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل نے رکھی تھی شروعات کچھ یوں ہوئی کے نظیر مغل صاحب ٹیراریزم اینڈ ،والینس سبجیکٹ ایوننگ میں M.Sc کے اسٹوڈنٹ کو پڑھاتے تھے ۔اگرو ائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل کی پچھلی زندگی پر ایک نظرِ سانی ڈالی جائے تو وائس چانسلر ڈاکٹر نظیر مغل خو د ایک کرمنا لوجسٹ ہےں اِنہیں کرمنا لوجی میں کافی دلچسپی رہی ہے اُس واجہ سے اِنہوں نے کرمنالوجی میں PhD کی ہوئی ہے ۔نبی بخش ناریجو جوکے اس وقت کرمنا لوجی شعبہ کے چیئرمین ہیں انہوں 2010 میں وائس چانسلر کے سامنے پرپوزل رکھا کے کیونہ سندھ یونیورسٹی مین کیمپس میں بھی B.S پروگرام شروع کیا جائے جس پر انہوںنے کافی دلچسپی دیکھائی اور انہوں نے گوارنر سندھ ڈاکٹر اشرت الباد کو کرمنالوجی کے پروگرام کے حوالے سے لیٹر بھیجا گیا۔اور پورے دوسال بعد یعنی 2012 کے آخر میں کرمنا لوجی کے شعبہ کو ایک حتمی شکل دی گئی۔لکن اُس وقت یونیورسٹی میں (SPACE) نہ ہونے کی وجہ سے/2k13کرمنالوجی کی فرسٹ کلاس کو جرنل ہسٹری کی کلاس دے کر کرمنالوجی کی پھلی کلاس کا آغاز کیا گیا ۔اور ایک اسٹو ر روم کو کلارک ا ٓفیس بنایا گیا۔جب سیکنڈ ایئر کی بیچ یعنی 2k14 آئی تو انہیں پبلک ایڈمنسٹریشن شعبہ کی ایک کلاس دی گئی جس کے بعد 2k15 کی بیچ میں کرنالوجی کے شعبہ کو ٹن کلاس دی گئی جوکے( سی ایل ) کے پیچھے موجود ہے جب 2k16 ´ ´ ´ ´ ´ ´/بیچ ائی تو کرمنا لوجی کی کلارک افیس کو شعبہ اردو سے جوڑا گےا اور اس کے بعد شعبہ اردو کی کچھ کلاسس کو خالی کروا کر انہیں شعبہ کرمنا لوجی کا حصہ بنایا گیا لکن واہاں تین کلاس روم ہونے کے باعث فائینل ایئر کی کلاس کلارک افیس میں لی جاتی ہیں ۔اس وقت کرمنا لوجی شعبہ میں نہ تو سیمینار

 لا ئیبریری ہے اور نہ ہی فورنسک لیب ہے اور نہ ہی گرلز کے لیے قومن روم ہے طلبہ میں کرمنا لوجی کا رجھاں کافی بڑھ چکا ہے اگر رجھان بڑھانا ہے تو وہ گوارنمنٹ کا رجھان بڑھانا چاہیے جس نے بلکل ہی کرمنا لوجی کو اندیکھا کر دےا ہے گوانمنٹ کو چاہیے کے اس ادارے پر خاص توجہ دی تاکہ اس کو مزید بہتر بناےا جا سکے ۔

Under supervision of Sir Sohail Sangi

Department of Statistics

Please next time  sent it thru mail as attachment 

Ur name should also be in the file in sindhi 

How many students are there?
whatz it importance and how
faculty members? who was first chairman? Any renowned person  studied here?
 Foto of deptt
 we need 600 plus words this is 400 or so

Sajid Ali Vighio

Roll No. :  2K14/85

Class :  BS Part 3

STATISTICS

پاڪستان جي تعليمي معيار جي حوالي سان کوڙ ساريون يونيورسٽيز آهن، پر  جنهن يونيورسٽي جو ذڪي آئون  ڪري رهيو آهيان اها پنهنجي تاريخي و قديمي حيثيت رکي ٿي. ان جو نالو سنڌ يونيورسٽي آهي. هن يونيورسٽي مان کوڙ ساريون شخصيتون اهڙيون آهن جيڪي هن يونيورسٽي مان پڙهي ڪري پنهنجي ڪاميابي جي عروج تي پهتل آهن. هن يونيورسٽي ۾ 56 شعبا آهن، جنهن مان هر سال شاگرد پنهنجي دلچسپي واري شعبي مان  پڙهي ڪامياب ٿا نڪرن ٿا. انهن شعبن مان اسٽيٽسٽڪس خاص حيثيت رکي ٿو.

 اسٽيٽسٽڪس شعبي جي شروعات 1964ع ۾  ٽن سالن جي اندر مڪمل ٿي. 1972ع ۾ هي شعبو ميٿا ميٽڪس شعبي سان گڏ ٺهي تيار ٿيو، پر 1978ع کان وٺي اڄ تائين هڪ آزاد شعبي جي حيثيت سان ڪم ڪري رهيو آهي، ۽ شاگردن کي بيچلرز ڊگري، ماسٽر ڊگري ۽ ڊپلوما جي ڊگري فراهم ڪري رهيو آهي.

هن شعبي جي اندر PHD / M.PHIL ڊگريون 2002  ۾ متعارف ٿيون جيڪي اڄ تائين قائم ۽ دائم آهن.  PHD / M.PHIL جا 07 شاگرد ريسرچ طور ڪم ڪري رهيا آهن. هن شعبي ۾ جديد ڪمپيوٽر ليبارٽريز ۽ لائبريريز ٺاهيون ويون ۽ هن ڊپارٽمنٽ جو نقشو تمام بهترين نموني سان ٺهيل آهي، ڪلاسز تمام ڪشادا ۽ هوادار آهن، هن ڊپارٽمنٽ ۾ هڪ وڏو ڪانفرنس حال به موجود آهي هن ڊپارٽمنٽ جي سيمينار لائبريري به آهي جيڪا تمام سٺي آهي،  ڏينهون ڏينهن هن شعبي جي ڊمانڊ وڌنڌي ٿي وڃي. هن شعبي جي ضررت سڄي ملڪ توڙي  سڄي دنيا م آهي. اسٽيٽسٽڪس جي بغير هن دنيا ۾ ڪو به ڪم سر انجام نه ٿو ڏئي سگھجي. هر جي هر سرگرمي ۾ اسان کي اسٽيٽسٽڪس جي قائدن ۽ قانونن جر سخت ضرورت پوي ٿي. پاڪستان جي ڪافي اهڙا ادارا آهن جتي اسٽيٽسٽڪس جي نمام گھني ضرورت آهي.

هن شعبي جو اسڪوپ ايترو ته وڌي رهيو آهي جو گورنمنٽ توڙي پرائويٽ سيڪٽرس تي وڏي پئماني ۾ موجود آهن. هن جا گورمنٽ ليول تي اسٽيٽسٽڪس جا چار ڊپارٽمنٽ موجود آهن. جيڪي هي آهن

1.       فيڊرل بيورو آف اسٽيٽسٽڪس.

2.       پاپوليشن سينسز آرگينائزيشن.

3.       ايگريڪلچر سينسز آرگينائزيشن.

4.       پاڪستان انسٽيٽيوٽ آف ٽريننگ اينڊ رسيرچ.

۽ ٻيون ڪيتريون ئي آرگينائزيشنز صوبائي ليول تي ڪم ڪري رهيون آهن ۽ ڪيتريون ئي نيشنل ۽ انٽر نيشنل ريسرچ شايع ٿيون آهن. هن شعبي جا 12 ريسرچ اسڪولر M.PHIL  ۾ ڪم ڪري رهيا آهن ۽ 02 ريسرچ اسڪولر  PHD اسٽيٽسٽڪس ڪري رهيا آهن.

موجوده هن شعبي اندر چيئرمين پروفيسر غلام حيدر  ٽالپر آهي. جنهن سنڌ يونيورسٽي مان MSC  1986ع ۾ ڪئي ۽ PHD جي لاء شينگھائي ويو پو هن  (SHINGHAI SC AND TECH UNIVERSITY)  1994ع ۾PHD ڪئي.

Department :  Media & Communication Studies

          

Anthropology

 Revised 
پروف کی ابھی بھی بہت غلطیاں تھیں جو میں نے ٹھیک کی ہیں۔ 
شبہ کے سربراہ کا صحیح نام کیا ہے؟ یہ ہم نے آپ سے پہلے بھی پوچھا تھا۔ مکتار ہے یا مختیار؟ وہ اپنے نام کے ساتھ محمد لکھتے ہیں یا نہیں؟ 
کیا پورے شعبے میں دو ہی اساتذہ ہیں؟ یہ شعبہ پہلے آرکیالوجی کے ساتھ تھا۔ یعنی دونوں شعبے ساتھ تھے۔ اب الگ الگ ہیں یا ساتھ ہیں؟ طلبہ کی تعداد کتنی ہے؟ 
علی اعزاز
Bs Part 3
2k14/mc/126
اینتھروپالوجی
 سندھ یونیورسٹی کہ چھپن شعبہ میں سے ایک شعبہ علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم یعنی اینتھروپالوجی انسان کی تاریخ اور اُس کی قدیم روایتی تہذیب و ثقافت کہ علم کو اُجاگر کرتا ہے،
سندھ یونیورسٹی میں علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم اس کی شروعات 2008 میں نیچرل سائنس آرٹس فیکلٹی ڈاکڑ محمد مختیار قاضی نے کی جو کہ وقدیم چیزوں کہ علم میں بہت مقبول مانے جاتے ہےں،اُس سے پہلے سندھ یونیورسٹی میںاینتھروپالوجی اس کا کوئی نقطے نظر سامنے نہ تھا جیسے جیسے وقت گزارتا گےا لوگوں کو اُ س شعبہ کی اہمیت انسانی علم کی تاریخ اور قدیم چیزون کے روایتی ثقافت تہذیب کہ بارے میں جانے کی دلچسپی پیدا ہوتی گئی، قدرتی سائنس کہ شعبہ میںاینتھروپالوجی میں شاگردں کو کلاس روم کی کمی اور لائبریری بہت سی چیزوں کی پریشانی کا سامنا کرنا پڑرہا تھا۔

آ رٹس فیکلٹی عمارت میں بہت سے اور بھی شعبہ کی وجہ سے اینتھرپالوجی کے طلبہ کو ان کہ اساتذہ کو اپنے لئے ایک الگ بلڈنگ کا مطالبہ منظور کیا گیا۔ اس سال 2016میں انہیں سندھ یونیورسٹی میں قائم سندھ ورسٹی کتاب گھر وہاں کی بلڈنگ کو خالی کروا کراینتھرپالوجی کے طلبہ اور اساتذہ کے لئے منظور کر دیا گےاہے۔اب اس شعبہ میں ڈاکٹر پروفیسر میڈم زاہدہ رحمان اور شعبہ کی بنیاد رکھنے والے ڈین محمد مختیار قاضی جیسے مشہور اساتذہ اپنے تاریخی علم انسان کے علم کو طلبہ میںفراہم کر رہے ہےں۔

 علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کو پاکستان میں بہت ہی کم اہمیت دی جاتی ہے کیونکہ کہ پاکستان کہ کلچر میں علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کو نہیں پڑھاےا جاتا اور سندھ یونیورسٹی میں چار سال کا بیچلر ہی کراےا جاتا ہے۔ شعبہ میں اساتذہ کی کمی کی واجہ سے یہاں پر ماسٹرز نہیں کراےا جا رہا اگر انتظامیہ اس شعبہ کے طلبہ اساتزہ اور اس کے شعبہ پر تواجہ دے گے تو انسان کے علم میں تاریخی اور ہمارے آنے والی نسلوں کو انسانی علم اور قدیم چیزوں کی روایتی صقافت کو برقرار رکھنے میں بہت سی مدد مل سکتی ہے۔ دیکھا جائے تو سندھ یونیورسٹی کے اس شعبہ میں جو اس کو قائم ہوے ان اٹھ نو سالوں میں ہی اینتھرپالوجی کے پاس کردہ شاگردوں مین سے 2k09شاگردہ ملیحہ شاہ اور 2k10شاگردہ افتخار پتافی نے سندھ ےونیورسٹی میں ہونے والے ڈاکڑ این اے بلوچ اسپیشل ایوارڈ ر دوسالوں تک حاصل کےا ہے۔

 یہاں سے چار سال کی ڈگری حاصل کرنے کے بعد اس شعبہ کے ناموارشاگرآج چائنا اور اٹلی میں اپنی بقیہ تعلیم حاصل کرنے مین گامزن ہے شعبہ علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے شاگردوں کو اُن کی تعلیمی میار تو انہیں بہتریں طریقہ سے سندھ یونیورسٹی جامشورو میں دی جارہی ہے دی جارہی ہے ، لکن پاکستان میں ان شعبوں سے منسلک شدہ طلبہ کو ان کے آنے والے بہتریں مستقبل کی ضمانت نہیںدی جا رہی ،

 حکومتِ پاکستان کوبھی چاہیے وہ اس شعبہ سے منسلک شدہ طلبہ کو ان کے بہترین مستقبل کی ضمانت دے اور انہیں ہر قسم کی سہولیات فراہم کرے تاکہ علمِ انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے یہ طلبہ اپنی اس محنت کواسی جوش اور جذبہ کے ساتھ جاری و ساری رکھیں۔

-----------------------------------------------------------------------------------

 یہ کس شعبے کا ذکر ہےَ ؟ کوئی نام ہی نہیں دیا ہوا؟ 

کہیں پر بھی کاما ، فل اسٹاپ نہیں۔ کوئی پیرگراف بھی نہیں۔ جہاں نئی بات یا نئی انفرمیشن شروع ہوتی ہے وہاں نیا پیرا ہونا چاہئے۔ 

 ٰہ کیا لفظ ہے؟ ”صقافت“

 کیا مختا ر قاضی صاحب اپنا نام ”محمد مختیار “لکھتے ہیں؟ میرا خیال ایسا نہیں۔ 

 شروع کا جملہ جس کو پریکیٹ کیا ہے وہ اضافی ہے۔ اس کی ضرورت نہیں۔ 

 پروف کی بہت غلطیاں ہیں ایک بار لکنے کے بعد پڑھ لیتے تو خاصا بہتر ہو سکتا تھا۔ 

علی اعزاز 

Bs Part 3 

2k14/mc/126

علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم

یہ آرکیالوجی ہے یا اینتھروپالوجی؟

(یوں دیکھا جائے ملک میں یونیورسٹی تو بہت سی قائم شدہ ہےں مگر سندھ یونیورسٹی جو کہ اپنی جگہ اپنی قدیمی حصیت پر قائم ہے)

 سندھ یونیورسٹی کہ چھپن شعبہ میں سے ایک شعبہ علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم یعنی جواانسان کی تاریخ اور اُس کی قدیم روایتی تہذیب وصقافت کہ علم کو اُجاگر کرتا ہے سندھ یونیورسٹی میں علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم اس کی شروعات 2008 میں نیچرل سائنس آرٹس فیکلٹی ڈاکڑ محمد مختیار قاضی نے کی جو کہ وقدیم چیزوں کہ علم میں بہت مقبول مانے جاتے ہےںاُس سے پہلے علم سندھ یونیورسٹی میں انسان اور قدیم چیزوں کا علم اس کا کوئی نقطے نظر سامنے نہ تھا جیسے جیسے وقت گزارتا گےا لوگوں کو اُ س شعبہ کی اہمیت انسانی علم کی تاریخ اور قدیم چیزوں کے روایتی صقافت تہذیب کہ بارے میں جانے کی دلچسپی پیدا ہوتی گئی قدرتی سائنس کہ شعبہ میں علم اور انسان اور قدیم چیزوں کے علم میں شاگردں کو کلاس روم کی کمی اور لائبریری اور بہت سی چیزوں کی پریشانی کا سامنا کرنا پڑرہا تھا آ رٹ فیکلٹی میں بہت سے اور بھی شعبہ کی وجہ سے علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے طلبہ کو انکلے اساتذہ کو اپنے لئے ایک الگ تعمیر بلڈنگ قائم کر نے کا مطالبہ منظور کروانے پڑھا جو کہ اس سال 2016میں انہیں سندھ یونیورسٹی میں قائم سندھ ورسٹی کتاب گھر وہاں کی بلڈنگ کو خالی کرعاکر علم انسان اور قدیم چیزوں کی علم کے طلبہ اور اساتذہ کے لئے منظور کر دیا گےا اب اس شعبہ میں ڈاکٹر پرروفیسر میڈام زاہدہ رحمان اور شعبہ کی بنیاد کردہ ڈین محمد مختیار قاضی جیسے مشہور اساتذہ اپنے تاریخی علم انسان کے علم کو طلبہ میں فراہم کر رہے ہےں علم انساں اور قدیم چیزوں کے علم کو پاکستان مین بہت ہی کم تر اہمیت دی جاتی ہے کیونکہ کہ پاکتسان کہ کالیجوں میں علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کع نہیں پڑھاےا جاتا اور سندھ یونیورسٹی میں چار سال کا بیچلر ہی کرواےا جاتا ہے اس کا سبب یہ ہے کہ اس شعبہ مین اساتذہ کی کمی کی واجہ سے یہاں پر ماسٹرز نہیں کرواےا جا رہا اگر انتظامیاں اس شعبہ علم انسان ا ور قدیم چیزوں کا علم کے طلبہ اساتزہ اور اس کے شعبہ پر تواجہ رہے گی تو انسان کے علم میں تاریخی اور ہمارے آنے والی نسلوں کو انسانی علم اور قدیم چیزوں کی روایتی صقافت کو برقرار رکھنے میں بہت سی مدد مل سکتی ہے کیونکہ دیکھا جائے تو سندھ یونیورسٹی کے اس شعنہ مینں جو اس کو قائم ہوے ان اٹھ نو سالوں میں ہی علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے پاس کردہ شاگردوں مین سے 2k09شاگردہ ملیھا شاہ اور 2k10شاگردہ افتخار پتافی نی ہر سال سندھ ےونیورسٹی میں ہونے والے ڈاکڑ N.Aبلوچ اسپیشل ایورڈ کو بھی لگاتار دوسالوں تک اسی شعبہ علم انسان اور قدیم چیزوں کا علم کے شاگردں نے اپنی مہنت اوردلی کوششوں سے حاصل کےا جب کہ یہاں سے چار سال کی ڈگری حاصل کرنے کے بعد اس شعبہ کے میاناز شاگراج چائنا اور اٹلی میں اپنی بقیہ تعلیم حاصل کرنے مین گامزن ہے شعبہ علم انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے شاگردوں کو اُن کی تعلیمی میار تو انہیں بہتریں طریقہ سے سندھ یونیورسٹی جامشورو میں دی جارہی ہے دی جارہی ہے لکن پاکستان میں ان شعبوں سے منسلک شدہ طلبہ کو ان کے آنے والے بہتریں مستقبل کی ضمانت نہیںدی جا رہی اس لئے اس لئے میری ےہ رائے ہے کہ حکومتِ پاکستان کوبھی چاہیے وہ اس شعبہ سے منسلک شدہ طلبہ کو ان کے بہترین مستقبل کی ضامانت دے اور انہیں ہر قسم کی فرہامی دیں تاکہ علمِ انسان اور قدیم چیزوں کے علم کے یہ طلبہ اپنےی اس مہنت کواسی جوش اور جزبہ کے ساتھ جاری و ساری رکھیں اور پاکستان میں علم انسانی اور قدیم چیزوں کا علم اور اس کی روایاتی ثقافت کو ھمےشہ زندہ رکھنے مےں اپنی کوششوں کو پروان چڑھاتے جا ئےں۔

sindhi dept. سنڌي شعبي جي تاريخ

Revised  - To be edited

سنڌي شعبي جي تاريخ

فريال عباسي
2k14/MC/119: رول نمبر

ومون تڏهن تاريخ ۾ امر بڻجي وينديون آهن جڏهن انهن جي ٻولي مضبوط هوندي آهي، ۽ ٻولي تڏهن امر بڻجي ويندي جڏهن ٻولي جي بچاءُ لاءِ ادارا قائم ڪيا وڃن. ائين ئي اسان جي مادري ٻولي جي تاريخ ڪئي صدي پراڻي آهي جنهن جو اندازو ئي لڳائي سگهجي ٿو. انهي جي ڪري ئي جڏهن بري شغير ۾ ادب ۽ ثقافت جي ڳالـهه ڪجي ٿي تـه ضرور سنڌ جو ذڪر ٿيندو آهي ۽ جڏهن بري صغير جي ورهاڱي بعد جي سنڌ جي ڳاله ڪنداسين تـه اسان ضرور مادري علمي سنڌ يونيورسٽي ضرور ڳڻپ ۾ آڻيداسين جنهن نـه فقت سنڌ جي نئي نسل کي پنهنجي هنج ۾ جايون ڏئي اعليٰ مقامن تائين پهچايو بلڪي اهڙا اديب دانشور پيدا ڪري سنڌي ٻولي ۽ ثقافت کي تاريخ ۾ لکڻ لاءِ پنهنجي لاءِ سورهـه سورما جوڌا جوان تيار ڪيا جيڪي سنڌي ٻولي جي حفاظت ۽ بقا لاءِ ڏينهن رات رڌل آهن.

سنڌ يونيورسٽي جي آرٽس فيڪلٽي ۾ قائم ٿيل سنڌي شعبو پنهنجي تاريخ ۽ علمي ادبي خدمتن سبب مڃتا ماڻي چڪو آھي سال 1952 ۾ نامياري عالم ۽ فيلسوف محترم علام آءِ آءِ قاضي صاحب جن جي وائيس چانسلر ئَ واري زماني ۾ سنڌي شعبو قائم ٿيو . جنهن جو پهريون سربراھ سنڌ جو نامور محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هو پاڻ ساڳي وقت ايڊيوڪيشن ڊپارٽمينٽ جي سربراهئَ ها پڻ فرائض سرانجام پئي ڏيندو رهندو هو سال 1943 -1945 ۾ مشھور اديب ۽ استاد پروفيسر محبوب علي چنہ سنڌئَ جا پوسٽ گريجوئيسٽ جا ڪلاس سنباليا

.

سال 1957  ۾ سنڌي شعبي جي تاريخ جو اهم سال آهي. ڇاڪاڻ تہ ان سال سنڌي شعبي کي الڳ حيثيت حاصل ٿي .

 ان وقت مادر علمي جو وائيس چانسيلر ڊاڪٽر رضي الدين صديقي هو. الڳ ۽ مڪمل حيثيت حاصل ٿيڻ کان پو۽ سنڌي شعبي جو پهريون سربراھ مشھور لسانيات ۾ ماسٽر جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ لنڊن روانو ٿيو  تڏھن سندس جا۽ تي ڊاڪٽر غلام علي الانا کي سنڌي شعبي جو سربراھ مقرر ڪيو ويو. ساڳئي سال پڻ ڊاڪٽر غلام علي الانا کي بہ  لسانيات جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ جڏھن لنڊن وڃڻو پيو تڏھن کان محترم حبيب اللّه مرزا سنڌي شعبي جو چيئر مين ٿيو 

.

مرزا صاحب کان پو۽ ڊاڪٽر عبدلجبار جوڻيجو سنڌي شعبي جي   چئيرمين جي حيثيت سان فرائض سنڀاليا . ڊاڪٽر جوڻيجو کي  سنڌ سرڪار جڏھن سنڌي ادبي جو چيئرمين مقرر ڪيو تڏھن مئي 1993 کان پروفيسر ڊاڪٽر قاضي خادم کي سنڌي شعبي جي سربراهي جو منصب سونپيو ويو . پاڻ مئي 1999 کان ڊين فيڪلٽي آف آرٽس مقرر ٿيو تہ  سندس جا۽ تي ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيي کي جڏھن سنڌي ٻولئَ جي بااختيار اداري جو چيئر مين مقرر ڪيو ويو . تڏھن آگسٽ 2005 کان ڊاڪٽر هدايت پريم کي چيئرمين مقرر ڪيو ويو  ان کان پو۽ 2011 کان ڊاڪٽر قمرجهان مرزا، 2013 ۾ ڊاڪٽر افروز  خواجہ ، 2013/ 12/04 کان هاڻي تائين ڊاڪٽرمحمدانورفگارهڪڙو چئيرمين مقرر ڪيو ويو آهي .

سنڌ يونيورسٽي ۾ سنڌي شعبي جي قائم ٿيڻ سان نہ رڳو درس ۽ تدريس کي فروغ حاصل ٿيو پر تحقيق ۽ سنڌي ٻولي جئَ ترقئَ لا۽ نيون رٿائون عمل ۾ اچڻ لڳيون . تحقيق جي اشاعتي پروگرام کي عملي جامو پهرائڻ لا۽ ريسرچ جرنل پڻ شايع ٿيا . جن ۾ سنڌي صحيفو (1961-1964) سوکڙي 1964 سوغات (65-1966) پورب 1969 پرک 1977 ڪينجهر 1978 ڪينجهر 2 (1988) ڪينجهر 3 (1989) ڪينجهر 4 (1990) ڪيجهر 5 (1993) ڪينجهر 6 (1994-1995) ڪينجهر 7 (1997) ٖ استادن ۽ شاگردن ۾ تحقيق جي دلچسپي  وڌائڻ ۽ مطالعي جو شوق پيدا ڪرڻ لا۽ سنڌي شعبي ۾ هڪ سيمينار لائيبررئَ پڻ قائم آهي ، جنهن ۾ اٽڪل نَوَ ھزار ڪتاب مختلف موضوعن تي موجود آھن . جن مان استاد ۽ شاگرد تدريس ۽ تحقيق لا۽ استفاد حاصل ڪندا رهن ٿا.

سنڌي شعبي پاران وقت بوقت مختلف عنوان هيٺ ليڪچر مناظرا مشاعرا ورسين سيمينار ۽ ڪانفرنسون منقعد ٿينديون رهيون آھن اهڙن پروگرامن سبب سماج ۾ وڏي جاڳرتا آئي آھي ۽نتيجي ۾ نوان لاڙا متعارف ٿيا آهن . سنڌي شعبي جي اهڙن پروگرامن ۾ سڀ کان اهم ۽ يادگار بين الاقوامي سنڌي ادبي ڪانفرنس آھي جا  2 -3 ۽ 4 فيبروري 1988 تي ٿي جنهن ۾ ادب جي هر هڪ صنف تي استادن اديبن  دانشورن ۽ محقق مقالا پيش ڪيا جي سنڌي ادبي بورڊ پاران ڪتابي صورت ۾ شايع ٿيل آھن ٻن حصن تي مشتمل مجموعن مان هڪ ڪتيب'مقالا'  جي نالي سان آھي ۽ ٻيو ڪتاب نرتي تندنياز سين جي نالي سان شايع ٿيل آھي 

سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران سنڌي ٻولي  ۽ ادب جي ترقي ۽ تحفظ لا۽ باضابطہ علمي ادبي تحقيق جو پروگرام عمل ۾ آندو ويو ۽ مختلف رهنمائن جي رهبرئَ هيٺ وقت بوقت اسڪالر مختلف عنوانن هيٺ تحقيق ڪندا رهيا جن کي تحقيقي مقالن پيش ڪرڻ تي سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران ايم-فل ۽ پي ايڇ ڊي جون اعلىٰ ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون . انهي سلسلي ۾ هن تائين 39 پي ايڇ ڊي ۽ 5 ايم فل جون ڊگريون ويون آھن .

هن سال 60 کان وڌيڪ شاگردن ايم فل ۾ داخلا ورتي آھي جنهن مان 50% شاگرد ريگيولر اچن ٿا ۽ پي ايڇ ڊي جا هن تائين ٻہ شاگردن ريگيولر اچن ٿا ۽ هن سال جي نئي بيچ ۾ 51 شاگردن سنڌي شعبي ۾ داخلا ورتي آهي ۽ ايم اي پريوس ۾ 36 شاگردن داخلا ورتي آھي ان کان علاوه بي ايس ٽو ۾ 37 ، ۽ بي ايس ٿري ۾ 45 ، بي ايس فور ۾ 32 ، ۽ ايم اي پاس ۾ 26 شاگرد موجود  آھن 

ان کان علاوه شعبي جي ضرورتن جي حوالي سان ڳالھ ٻولھ ڪئي وڃي تہ  سنڌي شعبو جتي شاگردن جو رشتو گهڻو تاريخي ۽ ناول ڪتابن سان هوندو آهي ۽ سنڌي شعبي جي سيمينار لائبرري  ۾ ڪتاب تہ گهڻا آھن پر انهن ڪتابن کي رکڻ جي طريقيقار ڪا جگھ ناهي ائين چئي ٿو سڳهجي تہ ڪتاب گهڻا آھن جڳھ گهڻي سوڙي آھي جتي شاگرد آرام سان وهي ڪتاب نٿا پرهي سڳهن . سنڌي شعبي ۾ سيمينار لائبرري کي گهڻي اسپيس ڏيڻ جي ضرورت آھي تہ جئين استاد طوري شاگرد بہ آرام سان پنهنجي پڙهائي بغير ڪنهن تڪليف جي پڙهي سڳهن ۽ ڪتابن کي بہ رکڻ جي صحيح جڳھ ملي .

Practical work carried out under supervision of Sir Sohail Sangi, Department of Media & Communication Studies, University of Sindh

.........................................................................................
Presently No of students 

Undergraduates, MA, P/Phil. PhD etc

faculty, any urgent requirement which is affecting the performance of Deptt 

سنڌي شعبي جي تاريخ

فريال عباسي
2k14/MC/119: رول نمبر

سنڌ يونيورسٽي جي آرٽس فيڪلٽي ۾ قائم ٿيل سنڌي شعبو پنهنجي تاريخ ۽ علمي ادبي خدمتن سبب مڃتا ماڻي چڪو آھي سال 1952 ۾ نامياري عالم ۽ فيلسوف محترم علام آءِ آءِ قاضي جي وائيس چانسلرئَ واري زماني ۾ سنڌي شعبو قائم ٿيو . جنهن جو پهريون سربراھ سنڌ جو نامور محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هو پاڻ ساڳي وقت ايڊيوڪيشن ڊپارٽمينٽ جي سربراهئَ ها پڻ فرائض سرانجام پئي ڏيندو رهندو هو سال 1943 -1945 ۾ مشھور اديب ۽ استاد پروفيسر محبوب علي چنہ سنڌئَ جا پوسٽ گريجوئيسٽ جا ڪلاس سنباليا.

سال 1957  ۾ سنڌي شعبي جي تاريخ جو اهم سال آهي. ڇاڪاڻ تہ ان سال سنڌي شعبي کي الڳ حيثيت حاصل ٿي . ان وقت مادر علمي جو وائيس چانسيلر ڊاڪٽر رضي الدين صديقي هو. الڳ ۽ مڪمل حيثيت حاصل ٿيڻ کان پو۽ سنڌي شعبي جو پهريون سربراھ مشھور لسانيات ۾ ماسٽر جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ لنڊن روانو ٿيو  تڏھن سندس جا۽ تي ڊاڪٽر غلام علي الانا کي سنڌي شعبي جو سربراھ مقرر ڪيو ويو. ساڳئي سال پڻ ڊاڪٽر غلام علي الانا کي بہ  لسانيات جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ جڏھن لنڊن وڃڻو پيو تڏھن کان محترم حبيب اللّه مرزا صاحب سنڌي شعبي جو چيئر مين ٿيو .

مرزا صاحب کان پو۽ ڊاڪٽر عبدلجبار جوڻيجو صاحب سنڌي شعبي جي   چئيرمين جي حيثيت سان فرائض سنڀاليا . ڊاڪٽر جوڻيجو صاحب کي  سنڌ سرڪار جڏھن سنڌي ادبي جو چيئرمين مقرر ڪيو تڏھن مئي 1993 کان پروفيسر ڊاڪٽر قاضي خادم صاحب کي سنڌي شعبي جي سربراهي جو منصب سونپيو ويو . پاڻ مئي 1999 کان ڊين فيڪلٽي آف آرٽس مقرر ٿيو تہ  سندس جا۽ تي ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيي صاحب کي جڏھن سنڌي ٻولئَ جي بااختيار اداري جو چيئر مين مقرر ڪيو ويو . تڏھن آگسٽ 2005 کان ڊاڪٽر هدايت پريم کي چيئرمين مقرر ڪيو ويو  ان کان پو۽ 2011 کان ڊاڪٽر قمرجهان مرزا، 2013 ۾ ڊاڪٽر افروز  خواجہ ، 2013/ 12/04 کان هاڻي تائين ڊاڪٽرمحمدانورفگارهڪڙو چئيرمين مقرر ڪيو ويو آهي .

سنڌ يونيورسٽي ۾ سنڌي شعبي جي قائم ٿيڻ سان نہ رڳو درس ۽ تدريس کي فروغ حاصل ٿيو پر تحقيق ۽ سنڌي ٻولي جئَ ترقئَ لا۽ نيون رٿائون عمل ۾ اچڻ لڳيون . تحقيق جي اشاعتي پروگرام کي عملي جامو پهرائڻ لا۽ ريسرچ جرنل پڻ شايع ٿيا . جن ۾ سنڌي صحيفو (1961-1964) سوکڙي 1964 سوغات (65-1966) پورب 1969 پرک 1977 ڪينجهر 1978 ڪينجهر 2 (1988) ڪينجهر 3 (1989) ڪينجهر 4 (1990) ڪيجهر 5 (1993) ڪينجهر 6 (1994-1995) ڪينجهر 7 (1997) ٖ استادن ۽ شاگردن ۾ تحقيق جي دلچسپي  وڌائڻ ۽ مطالعي جو شوق پيدا ڪرڻ لا۽ سنڌي شعبي ۾ هڪ سيمينار لائيبررئَ پڻ قائم آهي ، جنهن ۾ اٽڪل نَوَ ھزار ڪتاب مختلف موضوعن تي موجود آھن . جن مان استاد ۽ شاگرد تدريس ۽ تحقيق لا۽ استفاد حاصل ڪندا رهن ٿا.

سنڌي شعبي پاران وقت بوقت مختلف عنوان هيٺ ليڪچر مناظرا مشاعرا ورسين سيمينار ۽ ڪانفرنسون منقعد ٿينديون رهيون آھن اهڙن پروگرامن سبب سماج ۾ وڏي جاڳرتا آئي آھي ۽نتيجي ۾ نوان لاڙا متعارف ٿيا آهن . سنڌي شعبي جي اهڙن پروگرامن ۾ سڀ کان اهم ۽ يادگار بين الاقوامي سنڌي ادبي ڪانفرنس آھي جا  2 -3 ۽ 4 فيبروري 1988 تي ٿي جنهن ۾ ادب جي هر هڪ صنف تي استادن اديبن  دانشورن ۽ محقق مقالا پيش ڪيا جي سنڌي ادبي بورڊ پاران ڪتابي صورت ۾ شايع ٿيل آھن ٻن حصن تي مشتمل مجموعن مان هڪ ڪتيب'مقالا'  جي نالي سان آھي ۽ ٻيو ڪتاب نرتي تندنياز سين جي نالي سان شايع ٿيل آھي

سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران سنڌي ٻولي  ۽ ادب جي ترقي ۽ تحفظ لا۽ باضابطہ علمي ادبي تحقيق جو پروگرام عمل ۾ آندو ويو ۽ مختلف رهنمائن جي رهبرئَ هيٺ وقت بوقت اسڪالر مختلف عنوانن هيٺ تحقيق ڪندا رهيا جن کي تحقيقي مقالن پيش ڪرڻ تي سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران ايم-فل ۽ پي ايڇ ڊي جون اعلىٰ ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون . انهي سلسلي ۾ هن تائين 39 پي ايڇ ڊي ۽ 5 ايم فل جون ڊگريون ويون آھن .

plant and beautification

Referred back 0 who is head? who is looking after all this?  This also includes parks. and other beautification work.
 Also foto required
پلانٽ اينڊ بيوٽيفڪيشن يونيورسٽي آف سنڌ

ڪنهن به شهر جي خوبصورتي وڻن کانسواءِ اڌوري آهي. اهوئي سبب آهي جو دنيا جو سڌريل ملڪن ۾ حڪومت سان گڏ اتي جا عام ماڻهو به وڻن جي پوکائي ڪري پنهنجن شهرن توڙي ڳوٺن کي وڌ کان وڌ خوبصورت بڻائين ٿا.

 پر ان جي ڀيٽ ۾ اسان وٽ وڻڻ جي پوکائي لاءِ سرڪاري سطح تي وري ڪا به  پراپر ڪم نٿو ٿئي،اسان رڳو حيدرآباد يا ڄامشوري جو جائزو وٺون ته گذريل ڪيترن ئي سالن کان هنن کي وڻن جي خوبصورتي کان محروم رکيو ويو،پر جيڪي ٿورا گھڻا وڻ هُئا،انهن کي به لالچي ماڻهن ڪجھ پئسن عيوض وڍائي شهرن سان وڏي ذيادتي ڪئي آهي، اهوئي سبب آهي جو هاڻي سنڌ ۾ وڻ نه هجڻ جي برابر آهن.

ذڪر ڪنداسين  ڄامشوري جي پٿريلي ڌرتي تي قائم سنڌ يونيورسٽي جي هر شعبي سميت سڄي ايراضي تي مختلف قسمن جا وڻ ڳاٽ اوچو ڪيو بيٺا آهن،انهن وڻن جي دولت ئي مادرعلمي جون حسناڪيون پوري يونيورسٽي کي پسڻ بعد بار بار ڏسڻ  تي مجبور ٿي وڃن ٿيون.سنڌ يونيورسٽي ۾ وڻڪاري لڳائڻ مجبور ٿي وڃن ٿيون.

سنڌ يونيورسٽي ۾ وڻڪاري لڳائڻ تمام ڏکيو ڪم هو ڇاڪاڻ ته هي مادر علمي پٿريلي ڌرتي تي قائم آهي، پرپوءِ به انتطاميه ڏينهن رات جي جدوجهد بعد وڻڪاري قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي آهي، يونيورسٽي ۾ پهريون باغيچو ڪڏهن لڳايو ويو تحقيق جو عمل سست هجڻ سبب ان جي ڪا صحيح تاريخ نٿي ملي،جيڪا افسوس جهڙي ڳالھ آهي هڪ اهڙو ادارو جيڪو ڪافي سالن کان محقق،ڊاڪٽر ۽ انجنيئر پيدا ڪري زبردست ڪارنامو سرانجام ڏيئي رهيو آهي. پر اتي ئي بيٺل وڻن جي ڪا اٿينٽڪ تاريخ نه ملي ته افسوس ته ٿيندو نه.

سينٽرل لائيبريري جي سامهون زيرو پوائنٽ جي هيٺاهين سرزمين تي 1990ع ۾ کجين جو باغ پوکيو ويو، وائيس چانسلر مظهرالحق صديقي جي دور ۾ لڳايل اهو کجين جي باغ مادرعلمي جي حسناڪين ۾ چار چنڊ لڳائي ڇڏيا آهن.هتي کجين کان علاوه ٻيا مختلف قسمن جا وڻ آهن.

جن۾انب،ليمون،چڪون،توت،ڄمون،ٻير،ٻٻر،زيتون،ٽالهي،،ناريل،انجير،شهتوت،کيرول،ڪوناڪارپس ۽ بيدمشق شامل آهن،تيز ۽ مست هوائن ۾ ڪنڌ لوڏيندڙ بيد مشق جي وڻ جي ڇاته ڳالھ ڪجي هي اهو وڻ آهي جنهن جو رومانوي ڪهاڻين ۾ ذڪر ملي ٿو، رهجي ويل منظر ۾ به هن يوڪلپٽس جي جنهن کي  ٽيڪ ڏيئي محبوب جو انتظار ڪرڻ وارا منظر قلم بند ڪيا ويا آهن.

 وڻن جي سار سنڀال لاءِ مالهي ۽ بيلدار آهن جن جو تعداد 30 کن آهي ڪم ڪري رهيا آهن جيڪي ٽينڪرن ذريعي وڻن جو اڃ اجھائي نٿا. هنن مالهين ۾ اهو ربنواز به شامل آهي جنهن جو ابو علي نواز به وڻن جي سار سنڀال اولاد وانگر ڪئي هئي هن خاندان کي وڻن سان رومانس جي حد تائين پيار آهي ۽ هو وڻن کان هڪ پل به پري رهي نٿا سگھن.

وڻن جي 30 سارسنڀال ڪندڙ چاچو علي نوازريٽائير ٿيڻ بعد به لٺ جي ٽيڪ تي روزانو يونيورسٽي اچي وڻن سان پنهنجي محبت جو اظهار ڪري ٿو ، سندس چوڻ آهي ته  جواني ۾ هنن وڻن کي مون اولاد وانگر پالي پوسي وڏو ڪيو آهي. ڇاڀلا ڪو ماڻهو پنهنجي اولاد کان پري رهي سگھي ٿو ؟ نه هرگز نه شايد آئون پيدائي هنن وڻن جي ڪري ٿيس ۽ منهنجي زندگي هنن وڻن سان ئي آهي جيڪڏهن مان مري وڃان ته منهنجي قبرسان ٻوٽا پوکيو ته جئين منهنجي روح کي آسيس ملي سگھي.

چاچوعلي نواز وڻن بابت حال اوريندي لڙڪ لاڙي ويٺو سندس موجب منهنجي دور ۾ وڻن جا 80 قسم هئا،هاڻي وڃي 50 بچيا آهن.لالچ لاپرواهي يونيورسٽي جي حسناڪين تي ڄڻ تيزاب هاري ڇڏيو آهي.وڻن جا اوچا ڳواٺ لالچي ڪات ڪهاڙن سان وڊيا ويا آهن.

 هينئر ضرورت هن گالھ جي آهي ته يونيورسٽي انتظاميه يونيورسٽي جي خوبصورت چهري کي بچائڻ لاءِ پنهنجي ڪردار ادا ڪري ته جئين وڻن جي سار سنڀال سان گڏ ٻيا باغيچا به لڳايا وڃن ته جئين يونيورسٽي جو ماحول معطر ٿي سگھي ۽ سنڌ يونيورسٽي ۾ ساوڪ هميشه جيئين قائم رهي.

منصور علي جتوئي

2k14/MC/48

BS- -III

Referred back dept of zoology

. Department's requirements etc.What is scope? strength of students, what is M.Phil, PhD position

ڊپارٽمينٽ آف زولاجي يونيورسٽي آف سنڌ

سنڌ يونيورسٽي ۾ زولاجي شعبو 1956ع ۾ قائم ڪيو ويو. شروعاتي سالن ۾ شعبي جا ڪلاس حيدرآباد ۾ پڙهايا ويندا هئا.جڏهن  سنڌ يونورسٽي ۾ فزڪس شعبو قائم ڪيو ويو ته زولاجي شعبي جا ڪلاس به فزڪس شعبي جي عمارت ۾ پڙهائي شاگردن جي مشڪلن کي ڪنهن حد تائين حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي، جيڪا ڪنهن حد تائين ۽ ڪجھ وقت تائين ڪامياب ويو.

 پر ان کانپوءِ جڏهن فزڪس ۽ زولاجي ٻنهي شعبي ۾ شاگردن جو ريشو وڌڻ لڳو ۽ ان سان گڏوگڏ ٻنهي شعبي جي شاگردن کي مشقي ڪم لاءِ ليبارٽريز جي ضرورت پڻ پئي. اهو سڀ ڪج هڪڙي عمارت ۾ ممڪن نه هيو تنهنڪري  1961ع ۾ صدر ايوب جي دور حڪومت ۾ هن شعبي لاءِ  مين ڪئمپس يعني علام آءِ آءِ قاضي ڪئمپس ۾ هڪ الڳ عمارت تعمير ڪيو ويو. شعبي جي منتقلي ۽ نئين عمارت جي افتتاحي پروگرام لاءِ ۾ وقتي حڪومت جي صدر ايوب کي مهمان خاص طور علاما آءِ آءِ قاضي ڄامشورو گھرائي افتتاح ڪرايو ويو.

1993ع ۾ شاگردن جي مشقي ڪم لاءِ  سابق چئرمين پروفيسر اشفاق حسين شاھ جي نالي سان جديد ۽ مڪمل سامان سان 2 ليبارٽريون قائم ڪيون ويون، جن جو افتتاح ان وقت جي وائس چانسلر ڊاڪٽر راشد شاھ ڪيو. ٻئي ليبارٽريون ٽوٽل 5 سيڪشن تي مشتمل آهن.

 1. ”انٽامالوجي” هن سيڪشن ۾ جيتن جي باري ۾ پڙهايو وڃي ٿو2. پيراسٽالوجي جي سيڪشن ۾ جانورن جي هڪٻئي سان تعلقاتن جي باري تحقيق ڪئي وڃي ٿي. 3. ورٽي بريٽ بائيولوجي  سيڪشن ۾ بيڪبون رکندڙن جيتن ۽ پکين جي باري ۾ پڙهايو ۽ تحقيق ڪيو وڃي ٿو. 4.انڊوڪرولوجي جي سيڪشن ۾ جانورن ۾ ليڪ گروٿ ۽ ڊائبٽيز جهڙن بيمارين جي باري ۾ تحقيق ڪئي وڃي ٿي. 5.جينٽيڪس جي سيڪشن ۾ جانورن جي نسل ۽ خاصيتن بابت پڙهايو ۽ تحقيق ڪيو وڃي ٿو.

 صابق چيئرمين اشفاق حسين شاه 27 آگسٽ 1991 ۾ دل جي دوئري پوڻ سبب وفات ڪئي سنڌ يونيورسٽي جي زولاجي شعبي ۾ 3 سال بيچلرس آنرس ، ٻه سال ماسٽر ڊگري پروگرام ۽ چار سال بيچلرس پروگرام 2003 ۾ شروع ڪيا ويا.شعبي ۾  پنجن فيلڊس ۾ اسپيشلائيزشن پڻ  ڪرائي وڃي ٿي، جن ۾ انٽامالجي،پيراسٽالاجي،ورٽيبريٽ بائيولاجي اينڊوڪرونولاجي ۽ جينٽڪس شامل آهن.شعبي ۾ ايم فل ۽ پي ايڇ ڊي ڊگري پروگرام پڻ پڙهايا وڃن ٿا.

شعبي ۾  تعليم مڪمل ڪندڙ 16  پي ايڇ ڊي ۽ 40 ايم فل جو ڊگريون شاگردن کي ڏنيون ويون آهن.شعبي ۾ موجوده شاگردن جو تعداد 700 آهي جنهن ۾ پي ايڇ ڊي ۽ ايم فل جا شاگرد پڻ شامل آهن.

هن شعبي ۾ هر سال انٽرنيشنل زولاجيڪل ڪانفرنس ڪئي ويندي آهي،جيڪا 3 ڏينهن تائين هلندي آهي.انٽرنيشنل ڪانفرنس ۾ آسٽريليا،ترڪي،ملائيشيا ۽ آمريڪا سميت ٻين ٻاهرين ملڪن جا اسڪالر شرڪت ڪندا آهن. ڪانفرنس ۾ مجموعي طور 300 پروفيسر شرڪت ڪري شعبي بابت خيالن جو ڏي وٺ ڪري  پنهنجي علم ۾ واڌ ڪندا آهن ته جئين شاگردن ۽ شعبي سان منسلق ٻين ماڻهن  کي جديد دور جي زولاجي جي علم بابت ڄاڻ ڏنو وڃي.

 اها سالياني ڪانفرنس ڪانفرنس هن سال به  16 فيبروري کان شروع ٿي رهي آهي. هن شعبي جي خصوصيت اها آهي ته هتي يونورسٽي جي ٻين شعبن جي ڀيٽ ۾ تعليم حاصل ڪندڙ شاگردن ۾ ڇوڪرن کان ڇوڪرين جو تعداد وڌيڪ آهي شاگردن جي وڌندڙ تعداد ڏسي زولاجي شعبي ۾ 16 مارچ 2006 ۾ نئين عمارت ٺاهي وئي آهي جيڪا زولاجي شعبي جي پراڻي عمارت جي پٺين پاسي آهي هن وقت ٻنهي  عمارتن ۾ تدريس جوعمل جاري آهي.

 هن شعبي کي اهو پڻ اعزاز حاصل آهي ته هن شعبي ۾ هينئر ڊاڪٽر رفعت سلطانه جي نگراني  ۾ ٻه ريسرچ پروجيڪٽ هلي رهيا آهن ڊاڪٽر رفعت سلطانه hecطرفان مقرر ٿيل آهي.

زولاجي شعبي فيڪلٽي آف نيچرل سائس جو ٻيون نمبر وڏو شعبو آهي.

هن شعبي ۾ 3 پروفيسر، 2 اسوسئيٽ پروفيسر، 6 اسٽنٽ پروفيسر ۽ 4 ليڪچرار شاگردن کي  پڙهائي خدمتون سرانجام ڏئي رهيا آهن.

جمشيد علي ڪنڀر

2k14/MC/135

gender studies dept

جينڊر اسٽڊيز يونيورسٽي آف سنڌ

جينڊر اسٽڊيز شعبي جي ضرورت سالن کان محسوس ڪئي پئي وئي،ڇوته ملڪ توڙي خاص ڪري سنڌ ۾ عورتن سان ڪافي مسئلا درپيش آهن،جن مسئلن جي پروڙ توڙي انهن جي حل بابت ڪردار ادا ڪرڻ لاءِ نوجوان تيار ڪري سگھجن ها. نيٺ اها ضرورت 1994ع ۾ پوري ٿي، جڏهن سنڌ يونيورسٽي ۾ جينڊراسٽڊيز شعبي جو باقائده آغاز ٿيو.ان ڏينهن کان وٺي هي شعبو سنڌ صوبي ۾ عورتن جي حقن لاءِ پنهنجي حصي جو ڪردار پڻ ادا ڪندو پيو اچي.

اداري جي ٻنهي شعبن وومين اسٽڊيز ۽ هوم اڪانامڪس ۾ پوسٽ گريجويئيٽ اڪيڊمڪ پروگرامز پڻ شروع ڪيا آهن ته جئين نوجوان ٻين يونيورسٽين جا پنڌ ڪرڻ بدران هتي ئي تعليم حاصل ڪري سگھن. جنهن بعد 2005ع ۾ پوسٽ گريجوئيٽ ڊپلومه ڪميونٽي ڊولپمينٽ جو آغاز به ڪيو ويو آهي.

 ان کان علاوه هن اداري مان 2001ع ساليانو تحقيقي جرنل ”وومين“ پڻ پبلش ٿي رهيو آهي جنهن ۾ اردگرد عورتن جي مسئلن مثال طور ڪارو ڪاري ننڍڙي عمر ۾ شادي ذهني طور جسماني تشدد جنسي طور حراسان ڪرڻ تعليم کان محروم ڪرڻ ۽ کين ذندگي گذارڻ جو بنيادي ضرورتون فراهم نه ٿيڻ ۽ ان حوالي سان حڪومتي توڙي مختلف اين جي اوز جي ڪردار بابت تحقيقي آرٽيڪل لکي ماڻهن ۾ شعور پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن ۽ انهن مسئلن جي حل لاءِ مختلف تجويز پڻ ڏين ٿا.

اداري ۾ شاگردن کي وومين ڊولپمينٽ سبجيڪٽ مائينر طور پڻ پڙهايو وڃي ٿو. 2 سال اڳ نوان پروگرام بي ايس 4 سال ايم ايس ۽ ايم فل ڊگري پروگرام پڻ شروع ڪيا ويا آهن ته جئين شاگرد هن ئي ڊپارٽمينٽ ۾ اعليٰ تعليم حاصل ڪري عورتن جي حقن بابت پنهجا فرض آساني سان سرانجام ڏئي سگھن.

هي شعبو جڏهن بي ايس 4 سال ۽ ايم ايس ۾ داخلائن جو اعلان ڪيو ته 2014 جي پهرين بئچ ۾ مجموعي طور 12 شاگردن داخلا ورتي.ٻئي بئچ ٿوري گھڻي اضافي کان پوءِ وري نئين بئنچ 2016ع ۾ ٽوٽل 35 شاگردن جي انٽري ٿي، انتطاميه ان حوالي سان اطمينان جو اظهار ڪندي اميد ظاهر ڪئي ته 2017ع جي بئنچ ۾ ٻيڻ ٽيڻ تي شاگرد داخلا وٺندا ۽ آهستي آهستي اهو تعداد وڌندو ويندو.

شعبي جي اسٽنٽ پروفيسر ۽ انچارج ڊائريڪٽر قريشي مصباح بيبي روشني سان ڳالهائيندي چيو ته شعبي ۾ پڙهائي وارو ماحول پرسڪون آهي استاد شاگردن کي سٺي نموني سان گائيڊ ڪري رهيا آهن اميد آهي ته شاگرد پڙهائي مان ڀرپور فائدو وٺي عورتن جي مسئلن متعلق پنهنجون توانايون صرف ڪندا.

 جينڊراسٽڊيز شعبي ۾ امير علي ٻرڙو، نجم گوپانگ،آصف حسين راڄڙ ۽ صدف سيد سومرو ليڪچرار طور پنهنجون ذميواريون سرانجام ڏيئي رهيا آهن جڏهن پروفيسر درشاهيوار بلوچ اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ ٻاهرين ملڪ ويل آهي شعبي ۾ فرنيچر۽ لائبريري ۾ ڪتابن جي کوٽ مد نظر رکي آڪسفورڊ جا نوان ڪتاب ۽ ڪرسيون پڻ گھرايون ويون آهن ته جئين شاگرد بنا ڪنهن پريشاني جي تعليم حاصل ڪري سگھن.

 شعبي جو اصل مقصد عورتن ۾ سوشل اڪنامڪس ۽ ليگل رائيٽس جي حوالي سان شعور پيدا ڪرڻ آهي. بين لاقوامي طرز جي تعليم مهيا ڪرڻ خاص مقصدن مان هڪ آهي. انهي سان گڏوگڏ شعبي جي شاگردن ۾ اعتماد پيدا ڪرڻ ته هو ئي ڏينهن رات جدوجهد ڪري معاشري ۾ سڌارا آڻڻ جي طاقت رکن ٿا.  ۽ ڪم جي اسٽريٽيجڪ ويلڊ سمجھي عورتن جي ترقي لاءِ پنهنجو مناسب ڪردار اد ڪري سگھن ٿا. ڇو ته ڪنهن به ملڪ جي ترقي اتان جي عورتن تي منحصر آهي. جيڪڏهن عورت تعليم کان محروم هئڻ سبب تشدد جو شڪار هوندي ته ملڪ ڪڏهن به ترقي نه ڪري سگھندو.

ان سان گڏوگڏ هي شعبو گورنمينٽ توڙي اين جي اوز سان عورتن جي حقن بابت مختلف سيمنار،ورڪشاپ ڪوٺڻ جي حوالي سان سهڪار ڪرڻ سميت ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي ڪم ڪري رهيو آهي.

مشتاق علي جمالي

2K14/MC/142

BS-III