Revised - To be edited
سنڌي شعبي جي تاريخ
فريال عباسي
2k14/MC/119: رول نمبر
2k14/MC/119: رول نمبر
ومون تڏهن تاريخ ۾ امر بڻجي وينديون آهن جڏهن انهن جي ٻولي مضبوط هوندي آهي، ۽ ٻولي تڏهن امر بڻجي ويندي جڏهن ٻولي جي بچاءُ لاءِ ادارا قائم ڪيا وڃن. ائين ئي اسان جي مادري ٻولي جي تاريخ ڪئي صدي پراڻي آهي جنهن جو اندازو ئي لڳائي سگهجي ٿو. انهي جي ڪري ئي جڏهن بري شغير ۾ ادب ۽ ثقافت جي ڳالـهه ڪجي ٿي تـه ضرور سنڌ جو ذڪر ٿيندو آهي ۽ جڏهن بري صغير جي ورهاڱي بعد جي سنڌ جي ڳاله ڪنداسين تـه اسان ضرور مادري علمي سنڌ يونيورسٽي ضرور ڳڻپ ۾ آڻيداسين جنهن نـه فقت سنڌ جي نئي نسل کي پنهنجي هنج ۾ جايون ڏئي اعليٰ مقامن تائين پهچايو بلڪي اهڙا اديب دانشور پيدا ڪري سنڌي ٻولي ۽ ثقافت کي تاريخ ۾ لکڻ لاءِ پنهنجي لاءِ سورهـه سورما جوڌا جوان تيار ڪيا جيڪي سنڌي ٻولي جي حفاظت ۽ بقا لاءِ ڏينهن رات رڌل آهن.
سنڌ يونيورسٽي جي آرٽس فيڪلٽي ۾ قائم ٿيل سنڌي شعبو پنهنجي تاريخ ۽ علمي ادبي خدمتن سبب مڃتا ماڻي چڪو آھي سال 1952 ۾ نامياري عالم ۽ فيلسوف محترم علام آءِ آءِ قاضي صاحب جن جي وائيس چانسلر ئَ واري زماني ۾ سنڌي شعبو قائم ٿيو . جنهن جو پهريون سربراھ سنڌ جو نامور محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هو پاڻ ساڳي وقت ايڊيوڪيشن ڊپارٽمينٽ جي سربراهئَ ها پڻ فرائض سرانجام پئي ڏيندو رهندو هو سال 1943 -1945 ۾ مشھور اديب ۽ استاد پروفيسر محبوب علي چنہ سنڌئَ جا پوسٽ گريجوئيسٽ جا ڪلاس سنباليا
.
سال 1957 ۾ سنڌي شعبي جي تاريخ جو اهم سال آهي. ڇاڪاڻ تہ ان سال سنڌي شعبي کي الڳ حيثيت حاصل ٿي .
ان وقت مادر علمي جو وائيس چانسيلر ڊاڪٽر رضي الدين صديقي هو. الڳ ۽ مڪمل حيثيت حاصل ٿيڻ کان پو۽ سنڌي شعبي جو پهريون سربراھ مشھور لسانيات ۾ ماسٽر جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ لنڊن روانو ٿيو تڏھن سندس جا۽ تي ڊاڪٽر غلام علي الانا کي سنڌي شعبي جو سربراھ مقرر ڪيو ويو. ساڳئي سال پڻ ڊاڪٽر غلام علي الانا کي بہ لسانيات جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ جڏھن لنڊن وڃڻو پيو تڏھن کان محترم حبيب اللّه مرزا سنڌي شعبي جو چيئر مين ٿيو
.
مرزا صاحب کان پو۽ ڊاڪٽر عبدلجبار جوڻيجو سنڌي شعبي جي چئيرمين جي حيثيت سان فرائض سنڀاليا . ڊاڪٽر جوڻيجو کي سنڌ سرڪار جڏھن سنڌي ادبي جو چيئرمين مقرر ڪيو تڏھن مئي 1993 کان پروفيسر ڊاڪٽر قاضي خادم کي سنڌي شعبي جي سربراهي جو منصب سونپيو ويو . پاڻ مئي 1999 کان ڊين فيڪلٽي آف آرٽس مقرر ٿيو تہ سندس جا۽ تي ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيي کي جڏھن سنڌي ٻولئَ جي بااختيار اداري جو چيئر مين مقرر ڪيو ويو . تڏھن آگسٽ 2005 کان ڊاڪٽر هدايت پريم کي چيئرمين مقرر ڪيو ويو ان کان پو۽ 2011 کان ڊاڪٽر قمرجهان مرزا، 2013 ۾ ڊاڪٽر افروز خواجہ ، 2013/ 12/04 کان هاڻي تائين ڊاڪٽرمحمدانورفگارهڪڙو چئيرمين مقرر ڪيو ويو آهي .
سنڌ يونيورسٽي ۾ سنڌي شعبي جي قائم ٿيڻ سان نہ رڳو درس ۽ تدريس کي فروغ حاصل ٿيو پر تحقيق ۽ سنڌي ٻولي جئَ ترقئَ لا۽ نيون رٿائون عمل ۾ اچڻ لڳيون . تحقيق جي اشاعتي پروگرام کي عملي جامو پهرائڻ لا۽ ريسرچ جرنل پڻ شايع ٿيا . جن ۾ سنڌي صحيفو (1961-1964) سوکڙي 1964 سوغات (65-1966) پورب 1969 پرک 1977 ڪينجهر 1978 ڪينجهر 2 (1988) ڪينجهر 3 (1989) ڪينجهر 4 (1990) ڪيجهر 5 (1993) ڪينجهر 6 (1994-1995) ڪينجهر 7 (1997) ٖ استادن ۽ شاگردن ۾ تحقيق جي دلچسپي وڌائڻ ۽ مطالعي جو شوق پيدا ڪرڻ لا۽ سنڌي شعبي ۾ هڪ سيمينار لائيبررئَ پڻ قائم آهي ، جنهن ۾ اٽڪل نَوَ ھزار ڪتاب مختلف موضوعن تي موجود آھن . جن مان استاد ۽ شاگرد تدريس ۽ تحقيق لا۽ استفاد حاصل ڪندا رهن ٿا.
سنڌي شعبي پاران وقت بوقت مختلف عنوان هيٺ ليڪچر مناظرا مشاعرا ورسين سيمينار ۽ ڪانفرنسون منقعد ٿينديون رهيون آھن اهڙن پروگرامن سبب سماج ۾ وڏي جاڳرتا آئي آھي ۽نتيجي ۾ نوان لاڙا متعارف ٿيا آهن . سنڌي شعبي جي اهڙن پروگرامن ۾ سڀ کان اهم ۽ يادگار بين الاقوامي سنڌي ادبي ڪانفرنس آھي جا 2 -3 ۽ 4 فيبروري 1988 تي ٿي جنهن ۾ ادب جي هر هڪ صنف تي استادن اديبن دانشورن ۽ محقق مقالا پيش ڪيا جي سنڌي ادبي بورڊ پاران ڪتابي صورت ۾ شايع ٿيل آھن ٻن حصن تي مشتمل مجموعن مان هڪ ڪتيب'مقالا' جي نالي سان آھي ۽ ٻيو ڪتاب نرتي تندنياز سين جي نالي سان شايع ٿيل آھي
سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران سنڌي ٻولي ۽ ادب جي ترقي ۽ تحفظ لا۽ باضابطہ علمي ادبي تحقيق جو پروگرام عمل ۾ آندو ويو ۽ مختلف رهنمائن جي رهبرئَ هيٺ وقت بوقت اسڪالر مختلف عنوانن هيٺ تحقيق ڪندا رهيا جن کي تحقيقي مقالن پيش ڪرڻ تي سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران ايم-فل ۽ پي ايڇ ڊي جون اعلىٰ ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون . انهي سلسلي ۾ هن تائين 39 پي ايڇ ڊي ۽ 5 ايم فل جون ڊگريون ويون آھن .
هن سال 60 کان وڌيڪ شاگردن ايم فل ۾ داخلا ورتي آھي جنهن مان 50% شاگرد ريگيولر اچن ٿا ۽ پي ايڇ ڊي جا هن تائين ٻہ شاگردن ريگيولر اچن ٿا ۽ هن سال جي نئي بيچ ۾ 51 شاگردن سنڌي شعبي ۾ داخلا ورتي آهي ۽ ايم اي پريوس ۾ 36 شاگردن داخلا ورتي آھي ان کان علاوه بي ايس ٽو ۾ 37 ، ۽ بي ايس ٿري ۾ 45 ، بي ايس فور ۾ 32 ، ۽ ايم اي پاس ۾ 26 شاگرد موجود آھن
ان کان علاوه شعبي جي ضرورتن جي حوالي سان ڳالھ ٻولھ ڪئي وڃي تہ سنڌي شعبو جتي شاگردن جو رشتو گهڻو تاريخي ۽ ناول ڪتابن سان هوندو آهي ۽ سنڌي شعبي جي سيمينار لائبرري ۾ ڪتاب تہ گهڻا آھن پر انهن ڪتابن کي رکڻ جي طريقيقار ڪا جگھ ناهي ائين چئي ٿو سڳهجي تہ ڪتاب گهڻا آھن جڳھ گهڻي سوڙي آھي جتي شاگرد آرام سان وهي ڪتاب نٿا پرهي سڳهن . سنڌي شعبي ۾ سيمينار لائبرري کي گهڻي اسپيس ڏيڻ جي ضرورت آھي تہ جئين استاد طوري شاگرد بہ آرام سان پنهنجي پڙهائي بغير ڪنهن تڪليف جي پڙهي سڳهن ۽ ڪتابن کي بہ رکڻ جي صحيح جڳھ ملي .
Practical work carried out under supervision of Sir Sohail Sangi, Department of Media & Communication Studies, University of Sindh
.........................................................................................
Presently No of students
Presently No of students
Undergraduates, MA, P/Phil. PhD etc
faculty, any urgent requirement which is affecting the performance of Deptt
سنڌي شعبي جي تاريخ
فريال عباسي
2k14/MC/119: رول نمبر
2k14/MC/119: رول نمبر
سنڌ يونيورسٽي جي آرٽس فيڪلٽي ۾ قائم ٿيل سنڌي شعبو پنهنجي تاريخ ۽ علمي ادبي خدمتن سبب مڃتا ماڻي چڪو آھي سال 1952 ۾ نامياري عالم ۽ فيلسوف محترم علام آءِ آءِ قاضي جي وائيس چانسلرئَ واري زماني ۾ سنڌي شعبو قائم ٿيو . جنهن جو پهريون سربراھ سنڌ جو نامور محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ هو پاڻ ساڳي وقت ايڊيوڪيشن ڊپارٽمينٽ جي سربراهئَ ها پڻ فرائض سرانجام پئي ڏيندو رهندو هو سال 1943 -1945 ۾ مشھور اديب ۽ استاد پروفيسر محبوب علي چنہ سنڌئَ جا پوسٽ گريجوئيسٽ جا ڪلاس سنباليا.
سال 1957 ۾ سنڌي شعبي جي تاريخ جو اهم سال آهي. ڇاڪاڻ تہ ان سال سنڌي شعبي کي الڳ حيثيت حاصل ٿي . ان وقت مادر علمي جو وائيس چانسيلر ڊاڪٽر رضي الدين صديقي هو. الڳ ۽ مڪمل حيثيت حاصل ٿيڻ کان پو۽ سنڌي شعبي جو پهريون سربراھ مشھور لسانيات ۾ ماسٽر جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ لنڊن روانو ٿيو تڏھن سندس جا۽ تي ڊاڪٽر غلام علي الانا کي سنڌي شعبي جو سربراھ مقرر ڪيو ويو. ساڳئي سال پڻ ڊاڪٽر غلام علي الانا کي بہ لسانيات جي ڊگري حاصل ڪرڻ لا۽ جڏھن لنڊن وڃڻو پيو تڏھن کان محترم حبيب اللّه مرزا صاحب سنڌي شعبي جو چيئر مين ٿيو .
مرزا صاحب کان پو۽ ڊاڪٽر عبدلجبار جوڻيجو صاحب سنڌي شعبي جي چئيرمين جي حيثيت سان فرائض سنڀاليا . ڊاڪٽر جوڻيجو صاحب کي سنڌ سرڪار جڏھن سنڌي ادبي جو چيئرمين مقرر ڪيو تڏھن مئي 1993 کان پروفيسر ڊاڪٽر قاضي خادم صاحب کي سنڌي شعبي جي سربراهي جو منصب سونپيو ويو . پاڻ مئي 1999 کان ڊين فيڪلٽي آف آرٽس مقرر ٿيو تہ سندس جا۽ تي ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيي صاحب کي جڏھن سنڌي ٻولئَ جي بااختيار اداري جو چيئر مين مقرر ڪيو ويو . تڏھن آگسٽ 2005 کان ڊاڪٽر هدايت پريم کي چيئرمين مقرر ڪيو ويو ان کان پو۽ 2011 کان ڊاڪٽر قمرجهان مرزا، 2013 ۾ ڊاڪٽر افروز خواجہ ، 2013/ 12/04 کان هاڻي تائين ڊاڪٽرمحمدانورفگارهڪڙو چئيرمين مقرر ڪيو ويو آهي .
سنڌ يونيورسٽي ۾ سنڌي شعبي جي قائم ٿيڻ سان نہ رڳو درس ۽ تدريس کي فروغ حاصل ٿيو پر تحقيق ۽ سنڌي ٻولي جئَ ترقئَ لا۽ نيون رٿائون عمل ۾ اچڻ لڳيون . تحقيق جي اشاعتي پروگرام کي عملي جامو پهرائڻ لا۽ ريسرچ جرنل پڻ شايع ٿيا . جن ۾ سنڌي صحيفو (1961-1964) سوکڙي 1964 سوغات (65-1966) پورب 1969 پرک 1977 ڪينجهر 1978 ڪينجهر 2 (1988) ڪينجهر 3 (1989) ڪينجهر 4 (1990) ڪيجهر 5 (1993) ڪينجهر 6 (1994-1995) ڪينجهر 7 (1997) ٖ استادن ۽ شاگردن ۾ تحقيق جي دلچسپي وڌائڻ ۽ مطالعي جو شوق پيدا ڪرڻ لا۽ سنڌي شعبي ۾ هڪ سيمينار لائيبررئَ پڻ قائم آهي ، جنهن ۾ اٽڪل نَوَ ھزار ڪتاب مختلف موضوعن تي موجود آھن . جن مان استاد ۽ شاگرد تدريس ۽ تحقيق لا۽ استفاد حاصل ڪندا رهن ٿا.
سنڌي شعبي پاران وقت بوقت مختلف عنوان هيٺ ليڪچر مناظرا مشاعرا ورسين سيمينار ۽ ڪانفرنسون منقعد ٿينديون رهيون آھن اهڙن پروگرامن سبب سماج ۾ وڏي جاڳرتا آئي آھي ۽نتيجي ۾ نوان لاڙا متعارف ٿيا آهن . سنڌي شعبي جي اهڙن پروگرامن ۾ سڀ کان اهم ۽ يادگار بين الاقوامي سنڌي ادبي ڪانفرنس آھي جا 2 -3 ۽ 4 فيبروري 1988 تي ٿي جنهن ۾ ادب جي هر هڪ صنف تي استادن اديبن دانشورن ۽ محقق مقالا پيش ڪيا جي سنڌي ادبي بورڊ پاران ڪتابي صورت ۾ شايع ٿيل آھن ٻن حصن تي مشتمل مجموعن مان هڪ ڪتيب'مقالا' جي نالي سان آھي ۽ ٻيو ڪتاب نرتي تندنياز سين جي نالي سان شايع ٿيل آھي
سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران سنڌي ٻولي ۽ ادب جي ترقي ۽ تحفظ لا۽ باضابطہ علمي ادبي تحقيق جو پروگرام عمل ۾ آندو ويو ۽ مختلف رهنمائن جي رهبرئَ هيٺ وقت بوقت اسڪالر مختلف عنوانن هيٺ تحقيق ڪندا رهيا جن کي تحقيقي مقالن پيش ڪرڻ تي سنڌي شعبي سنڌ يونيورسٽي پاران ايم-فل ۽ پي ايڇ ڊي جون اعلىٰ ڊگريون ڏنيون وڃن ٿيون . انهي سلسلي ۾ هن تائين 39 پي ايڇ ڊي ۽ 5 ايم فل جون ڊگريون ويون آھن .
No comments:
Post a Comment